Müəllimin iki fənn üzrə məsuliyyəti
Azərbaycan dili və ədəbiyyat dərsləri, bir-birini tamamlayan, lakin özlərinə məxsus tədris hədəfləri olan fənlərdir. Bu iki fənnin tədrisi, müəllimdən yalnız dilin qrammatik və struktural aspektlərini deyil, eyni zamanda bədii və ədəbi anlayışları da dərindən başa düşməsini tələb edir. Təhsil tədqiqatçısı Qurban Talıbov, bu mövzuda geniş təhlil apararaq, iki fənn üzrə müəllimin rolunu və məsuliyyətlərini işıqlandırır.
Dil fənninin tədrisi
Dil fənninin tədrisi, şagirdlərin qrammatik qaydaları, söz ehtiyatını və nitq bacarıqlarını inkişaf etdirmək məqsədini güdür. Bu sahədə müəllimlərdən tələb olunur ki, şagirdlərin dilin strukturunu başa düşməsini və onu düzgün istifadə etməsini təmin etsinlər. Bu, yalnız qrammatika qaydalarının öyrədilməsi ilə məhdudlaşmır; müəllimlər şagirdlərin danışıq və yazı bacarıqlarını da inkişaf etdirməlidirlər. Qrammatikanın, fonetikanın, leksikanın öyrədilməsi, şagirdlərin öz fikirlərini aydın və düzgün ifadə etmələrini təmin edir.
Ədəbiyyat fənninin tədrisi
Ədəbiyyat dərsləri isə daha geniş bir yanaşma tələb edir. Burada şagirdlər bədii əsərləri oxumaq, təhlil etmək, onlara tənqidi yanaşmaq və mədəni kontekstləri öyrənmək bacarığını inkişaf etdirirlər. Müəllim, ədəbiyyatın dərin mətləblərini açaraq, şagirdlərin yaradıcı düşünmə, emosional və intellektual əlaqə qurma qabiliyyətlərini inkişaf etdirməlidir. Bu sahədə, bədii ədəbiyyatın müxtəlif növləri, müəlliflərin üslubları, tarixi kontekstlər və ədəbiyyatın cəmiyyətdəki rolu kimi mövzulara fokuslanılır.
Müəllimin iki fənn üzrə məsuliyyəti
Bir müəllimin, dil və ədəbiyyat fənnləri üzrə tədrisi effektiv şəkildə idarə etməsi, müəyyən peşəkarlıq və səriştə tələb edir. Hər iki fənn üzrə kifayət qədər bilik və təcrübəyə malik olan müəllim, şagirdlərə mükəmməl bir təhsil təqdim edə bilər. Lakin, müəllimlərin hər iki fənn üzrə eyni səviyyədə bilik və metodlara malik olmaması halları da mümkündür. Bu, tədris keyfiyyətinə mənfi təsir edə bilər. Məsələn, əgər müəllim ədəbiyyat sahəsində dərin biliklərə sahibdirsə, lakin dil fənnində zəifdirsə, şagirdlər dilin strukturunu anlamaqda çətinlik çəkə bilərlər. Eyni zamanda, əgər dil fənnində ustalıq göstərirsə, amma ədəbiyyat dərslərində kifayət qədər yaradıcılığı və analitik düşüncəyi inkişaf etdirə bilmir, şagirdlər bədii əsərlərlə bağlı daha zəif biliklər əldə edə bilərlər.
Balanslı tədrisin əhəmiyyəti
Müəllim, hər iki fənni balanslı şəkildə tədris edə bilmək üçün mütəmadi olaraq peşəkar inkişaf proqramlarında iştirak etməli, yeni tədris metodları öyrənməli və müasir təhsil tendensiyalarını izləməlidir. Bu, müəllimin öz biliklərini artırmağa və fənlərin müasir tələblərinə uyğunlaşmağa kömək edir. Həmçinin, məktəb rəhbərliyi və təhsil sisteminin də müəllimlərin peşəkar inkişafını dəstəkləməsi vacibdir.
Nəticə etibarı ilə, Azərbaycan dili və ədəbiyyat dərslərinin effektiv tədrisi, yalnız müəllimlərin biliyi və səriştəsi ilə deyil, həm də bu fənlərin bir-birini tamamlayıcı xarakteri ilə bağlıdır. Qurban Talıbov vurğulayır ki, müəllimlərin iki fənn üzrə eyni səviyyədə yetkinlik nümayiş etdirmələri, şagirdlərin mükəmməl bilik və bacarıqlara yiyələnməsi üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Bu, gələcəkdə gənclərin cəmiyyətdə aktiv və məhsuldar fərdlər kimi yetişməsinə müsbət təsir edəcəkdir.
İlknur Əsədova