Ümummilli Lider Heydər Əliyev Azərbaycan dövlətçiliyinin memarı olmaqla yanaşı, təhsil və elm sahəsində də dərin iz qoymuş, gənclərin gələcəyini düşünərək strateji qərarlar vermiş müdrik liderdir. Onun rəhbərliyi ilə təhsil sahəsində həyata keçirilən islahatlar bu gün də öz aktuallığını qorumaqda və ölkənin intellektual potensialının formalaşmasında mühüm rol oynamaqdadır. Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, “Heydər Əliyev təkcə siyasi lider deyil, həm də bir müəllim, bir tərbiyəçi kimi Azərbaycan gəncliyinin, müəlliminin və ziyalısının gələcəyini düşünən əvəzsiz dövlət xadimidir”.
Ulu öndərin təhsilə verdiyi önəmi ən yüksək səviyyədə ifadə edən faktlardan biri onun “Təhsil millətin gələcəyidir” fikridir. Bu, sadəcə bir sitat deyil, bütöv bir dövlət siyasətinin ana xəttidir. 1970-ci illərdə Azərbaycanın SSRİ tərkibində olduğu dövrdə belə, Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə minlərlə azərbaycanlı gəncin keçmiş ittifaqın qabaqcıl ali məktəblərinə göndərilməsi bir çox sahələrdə elmi və texniki kadr potensialının əsasını qoydu. Təhsil eksperti Kamran Əsədov qeyd edir ki, “o dövrdə Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Moskva, Leninqrad, Kiyev, Xarkov, Bakı və digər şəhərlərə təhsil almağa göndərilən gənclərin böyük əksəriyyəti sonradan Azərbaycanın dövlət quruculuğunda, iqtisadiyyatında, elm və təhsil sistemində əsas aparıcı qüvvəyə çevrildilər”.
Ulu Öndər Heydər Əliyev yalnız texniki sahələrə deyil, humanitar və pedaqoji təhsilə də xüsusi önəm verirdi. Azərbaycan Pedaqoji İnstitutuna və Bakı Dövlət Universitetinə göstərilən diqqət nəticəsində bu ali məktəblər 1970–80-ci illərdə ittifaq miqyasında nüfuz qazandı. Həmçinin müəllim peşəsinin nüfuzunun artırılması istiqamətində onun “Müəllim cəmiyyətin aparıcı qüvvəsidir” fikri bu gün də müəllimlərin fəaliyyətinə verilən qiymətin təməlində dayanır.
Şagirdlərin Heydər Əliyevin həyat və fəaliyyətini dərindən öyrənməsi üçün bədii və publisistik ədəbiyyat olduqca əhəmiyyətlidir. Bu mənada “Ulu öndər – Heydər Əliyev” kitabı, İsa Həbibbəylinin elmi-publisistik məqalələr toplusu və Arif Rəhimzadənin yazıları gənclərə milli liderin ömür yolunu və fəaliyyət fəlsəfəsini daha dərindən anlamağa yardımçı olur. Və ya Elçin Əfəndiyevin “Heydər Əliyev haqqında düşüncələr” toplusu, Ramiz Mehdiyevin “Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman” əsəri bu sahədə oxuna biləcək sanballı kitablardır. Kamran Əsədov bildirir ki, “şagirdlər üçün bu cür ədəbiyyat nümunələri yalnız tarix öyrətmir, eyni zamanda milli özünüdərk və vətənpərvərlik hisslərini gücləndirir”.
Heydər Əliyevin elmə münasibəti də onun vizionerliyini göstərir. 1997-ci ildə Elmlər Akademiyasının yenidən təşkilinə dair qərar, gənc alimlərin dəstəklənməsi, aspirantura və doktorantura səviyyələrinin qorunması və beynəlxalq elmi əməkdaşlığın təşviqi bu siyasətin nümunələridir. 2000-ci illərin əvvəllərində onun dəstəyi ilə yaradılan informasiya texnologiyaları mərkəzləri və kompüterləşmə proqramları sonradan rəqəmsal savadlılıq prosesinin əsasını qoydu. Kamran Əsədov sitat gətirir: “Ulu Öndər elmin inkişafını Azərbaycanın strateji təhlükəsizliyi ilə birbaşa əlaqələndirirdi. O, elm və təhsili müstəqilliyin möhkəmləndirilməsi aləti kimi dəyərləndirirdi”.
Dünya təcrübəsində də liderlərin təhsilə yanaşması ölkələrin inkişaf meyillərinə ciddi təsir göstərir. Məsələn, Sinqapurun təhsil modeli ölkənin sabiq baş naziri Li Kuan Yunun təhsili milli ideologiya halına gətirməsi ilə inkişaf etdi. Cənubi Koreyada Park Çun Hi-nin təşəbbüsü ilə 1960-cı illərdən başlayaraq bütün dövlət resursları təhsilə yönəldildi. Bu gün həmin ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, liderlərin təhsilə verdiyi dəyər ölkənin gələcəyini müəyyən edir. Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, “Heydər Əliyev təhsili inkişafın əsas dayağı hesab etməklə Azərbaycanı elmi cəmiyyətə çevirmək istəyirdi. Bu, təkcə bir idarəçilik ideyası deyildi, milli qurtuluş fəlsəfəsinin tərkib hissəsi idi”.
UNESCO-nun 2023-cü il hesabatına əsasən, təhsilə prioritet yanaşan ölkələrdə iqtisadi artım tempi orta hesabla 2,1 dəfə sürətlənir. Heydər Əliyev siyasətinin davamı olaraq bu gün Azərbaycanda həyata keçirilən təhsil islahatları – STEAM layihələri, müəllimlərin sertifikasiya prosesi, ali məktəblərin beynəlxalq akreditasiya proqramlarına qoşulması da məhz bu təməl prinsiplər üzərində qurulub.
Ulu Öndərin təhsil siyasətində diqqət çəkən mühüm məqamlardan biri də təhsilin ideoloji, mənəvi-mədəni əsaslarla zənginləşdirilməsidir. Onun nitqlərində “xalqını sevən müəllim”, “mədəniyyət daşıyıcısı olan alim”, “gələcəyi yetişdirən məktəb” kimi anlayışlar mütəmadi olaraq vurğulanırdı. Kamran Əsədov qeyd edir ki, “Heydər Əliyev öz dövründə təhsili təkcə məktəb divarları ilə məhdudlaşdırmırdı. Onun üçün təhsil həyatın bütün sahələrinə nüfuz edən əsas dəyər idi”.
Ulu Öndər Heydər Əliyev – sadəcə bir siyasətçi deyil, həm də xalqın mənəvi atası kimi, milli şüurun formalaşmasında, təhsil və elmin gücünü strateji silaha çevirən nadir şəxsiyyətdir. Bu gün onun ideyaları əsasında təhsil alan hər bir şagird, müəllim və vətəndaş gələcəyə daha inamla baxır. Təhsil eksperti Kamran Əsədov sonda bildirir ki, “Heydər Əliyev Azərbaycan gəncliyinə yalnız sabahı deyil, həm də mənəviyyatlı, vətənpərvər və bilikli bir gələcək vəd etdi. Biz bu mirası qorumaqla deyil, inkişaf etdirməklə ona layiq ola bilərik”.
Bəhman Hüseynli