Azərbaycanda magistr təhsili, onun vacibliyi və bu səviyyənin reallıqlarını nəzərə alaraq, bir sıra məqamları təhlil etmək lazımdır. İlk növbədə, magistr təhsilinin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, bu səviyyə universitet məzunlarına ixtisaslaşma, elmi-tədqiqat işləri aparmaq və akademik karyera qurmaq üçün dərin biliklər təqdim edir. Lakin bu səviyyə cəmiyyətimizdə daha çox işə qəbul üçün bir şərt kimi dəyərləndirilir ki, bu da magistr təhsilinin əsas məqsədindən uzaqlaşmasına səbəb olur.
Statistik məlumatlar göstərir ki, 2023-cü ildə Azərbaycanda magistraturaya qəbul üçün sənəd təqdim edən abituriyentlərin sayı əvvəlki illərə nisbətən 15% artmışdır. Dövlət İmtahan Mərkəzinin məlumatlarına əsasən, qəbul imtahanlarında iştirak edənlərin yalnız təxminən 45%-i müsabiqədən uğurla keçə bilmişdir. Bu, qəbul mərhələsində yüksək səviyyəli tələbkarlığın olduğunu göstərir. Ancaq magistr təhsilinin özü bu standartlara uyğun gəlmir.
Kamran Əsədov bildirir ki, magistratura səviyyəsinə qəbul olmaq tələbələrdən ciddi hazırlıq və yüksək bilik tələb edir, lakin qəbuldan sonra bu səviyyədə təqdim edilən təhsilin keyfiyyəti və akademik fəaliyyət standartları tələbələrin gözləntilərindən geri qalır. Təhsil eksperti qeyd edir ki, bu problem sistemin təşkilati çatışmazlıqlarından qaynaqlanır. Məsələn, bir çox hallarda magistr təhsili üçün nəzərdə tutulan proqramlar praktikadan uzaq və yeniliklərə uyğunlaşdırılmamış olur.
Ekspert həmçinin vurğulayır ki, Azərbaycanın əmək bazarındakı vəziyyət magistr təhsili ilə bağlı olan çətinlikləri daha da artırır. İşəgötürənlər çox vaxt magistr diplomunu bir növ əlavə üstünlük kimi dəyərləndirir, halbuki real iş prosesində bunun praktik əhəmiyyəti az olur. Belə yanaşma tələbələri yalnız kağız üzərində bir diplom qazanmağa təşviq edir, bu da elmi və akademik fəaliyyətin dəyərini azaldır.
Kamran Əsədov qeyd edir ki, ölkədə magistr təhsili üçün müvafiq islahatlara ehtiyac var. Bu islahatlar:
- Təhsil proqramlarının yenilənməsi;
- Magistr təhsili üçün müasir metodologiyaların tətbiqi;
- Tədris və tədqiqat fəaliyyətlərinin praktika ilə əlaqələndirilməsi istiqamətində olmalıdır.
Nəticə etibarilə, Azərbaycanda magistr təhsilinin səviyyəsini artırmaq və tələbələrin bu təhsil pilləsinə baxışını dəyişdirmək üçün ciddi tədbirlər görülməlidir. İşəgötürənlərə, təhsil müəssisələrinə və tələbələrə magistr təhsili ilə bağlı reallıqları daha dəqiq çatdırmaq vacibdir. Təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirir ki, bu prosesin əsas məqsədi yalnız diplom vermək deyil, həm də yüksək səviyyəli kadrların hazırlanması olmalıdır.
Bəhman Hüseynli
