Xülasə
4-cü Sənaye İnqilabı qlobal iqtisadiyyatı transformasiya edir, qabaqcıl texnologiyaların inteqrasiyası vasitəsilə görünməmiş dəyişikliklər gətirir. Məqalədə 4-cü Sənaye İnqilabının bir ölkə iqtisadiyyatına təsirləri araşdırılır, həm müsbət, həm də mənfi nəticələrə diqqət yetirilir. Bundan əlavə, bu texnoloji dəyişikliyin təqdim etdiyi faydalardan istifadə etmək və problemlərin yumşaldılmasında hökumət siyasət və strategiyalarının rolunu təhlil edir.
Giriş
4-cü Sənaye İnqilabı süni intellekt (AI), robototexnika, Əşyaların İnterneti (IoT) və biotexnologiya kimi qabaqcıl texnologiyaların birləşməsi ilə xarakterizə olunur. Bu texnologiyalar müxtəlif sektorlarda inqilab edir, yaşamaq, işləmək və ünsiyyət tərzimizə təsir göstərir. Dünya ölkələri bu yeni texnologiyaları mənimsədikcə, müasir şəraitdə 4-cü Sənaye İnqilabının iqtisadiyyata təsirlərini başa düşmək vacibdir [2, s.18].
4-cü Sənaye İnqilabını Sürətləyən Əsas Texnologiyalar
4-cü Sənaye İnqilabını idarə edən ən təsirli texnologiyalara nümunə olaraq bunları göstərmək olar:
Şəkil 1. 4-cü Sənaye İnqilabını idarə edən texnologiyalar
Mənbə: internet resursları vasitəsilə müəllif tərəfindən hazırlanmışdır.
Bu texnologiyalar istehsal və logistikadan səhiyyə və maliyyəyə qədər müxtəlif sənaye sahələrini formalaşdırır, biznesin fəaliyyətini və qlobal bazarda rəqabətini dəyişdirir.
4-cü Sənaye İnqilabının İqtisadiyyata Müsbət Təsirləri
4-cü Sənaye İnqilabı iqtisadiyyata bir sıra müsbət təsirlər gətirir, onlara misal olaraq, aşağıdakıları göstərmək olar [4, s.99]:
4-cü Sənaye İnqilabının İqtisadiyyata Mənfi Təsirləri
Bununla belə, 4-cü Sənaye İnqilabı iqtisadiyyat üçün bəzi problemlər də təqdim edir [9, s.21]:
4-cü Sənaye İnqilabından istifadə etmək üçün Hökumət Siyasəti və Strategiyaları
4-cü Sənaye İnqilabının mənfi təsirlərini azaltmaqla bərabər onun faydalarından istifadə etmək üçün hökumətlər müxtəlif siyasət və strategiyalar qəbul etməlidirlər [7, s.15]:
4-cü Sənaye İnqilabının müasir şəraitdə iqtisadiyyat üçün geniş təsirləri var. Bu texnoloji irəliləyişlərin müsbət və mənfi təsirlərini dərk edərək, hökumətlər, müəssisələr və fərdlər bu transformasiyanın iqtisadi təsirini formalaşdırmaq üçün birlikdə işləyə bilərlər. Strateji siyasətlər və təşəbbüslər vasitəsilə ölkələr bundan istifadə edə bilərlər [6, s.78].
4-cü sənaye inqilabı texnologiyada çoxsaylı irəliləyişlər gətirdi ki, bu da bizim yaşayış və iş tərzimizi dəyişdirdi. Bu inqilab fiziki, rəqəmsal və bioloji sistemlərin inteqrasiyası ilə xarakterizə olunur, ağıllı və əlaqəli cihazlar dövrünü yaradır. 4-cü sənaye inqilabının ölkə iqtisadiyyatına təsirləri dərin olmuşdur və bu, bizneslərin və hökumətlərin müasir şəraitdə necə fəaliyyət göstərdiyini dəyişir.
4-cü sənaye inqilabının ölkə iqtisadiyyatına əhəmiyyətli təsirlərindən biri də avtomatlaşdırmanın sürətləndirilməsidir. Avtomatlaşdırma artıq istehsal sektorunda əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə edib və sürətlə səhiyyə və nəqliyyat kimi digər sahələrə də genişlənir. İstehsalda robototexnika və süni intellektin istifadəsi istehsalı daha səmərəli və məhsuldarlığı artırdı, nəticədə ümumi iqtisadiyyatı yaxşılaşdırdı [1, s.17].
Böyük verilənlərin və analitikanın istifadəsi də 4-cü sənaye inqilabının ölkə iqtisadiyyatına əhəmiyyətli təsiri olmuşdur. Müştərilər haqqında ətraflı məlumat əldə edən şirkətlərlə onlar xidmətləri fərdiləşdirə və məhsulları müştəri ehtiyaclarına uyğunlaşdıra, müştəri məmnuniyyətini və sədaqətini artıra bilərlər. Məlumatların toplanması və təhlili həmçinin şirkətlərə daha yaxşı məlumatlı qərarlar qəbul etməyə, xərcləri azaltmağa və səmərəliliyi artırmağa kömək edə bilər.
4-cü sənaye inqilabının ölkə iqtisadiyyatına digər əhəmiyyətli təsiri konsert iqtisadiyyatının yayılmasıdır. Rəqəmsal platformaların yüksəlişi fərdlərin qlobal müştəri bazasına xidmətlərini təklif etmələrini asanlaşdıraraq daha çox qazanc imkanları təmin edib. Sərbəst işə və özünüməşğulluğa doğru bu keçid iş bazarını dəyişdirir və əvvəllər iş tapmaqda çətinlik çəkmiş şəxslər üçün yeni imkanlar təqdim edir [5, s.20].
Əşyaların İnterneti (IoT) və ağıllı cihazların qəbulu da 4-cü sənaye inqilabının ölkə iqtisadiyyatına əhəmiyyətli təsiri olmuşdur. Ağıllı sensorlar və bir-birinə bağlı cihazlarla müəssisələr iş axınlarını optimallaşdıra, tullantıları azalda və dayanma müddətini minimuma endirə bilər. Bu texnologiyalar, xüsusən də ağıllı evlərin və ağıllı şəhərlərin inkişafı vasitəsilə şəhərlərimizdə və evlərimizdə necə yaşadığımızı dəyişir.
Ümumilikdə, 4-cü sənaye inqilabının ölkə iqtisadiyyatına təsiri əhəmiyyətlidir, istehsalda dəyişikliklər, müştəri məmnuniyyəti, iş bazarları və texnoloji irəliləyişlər necə yaşadığımız və işləməyimizə təsir edir. Hökumətlər və bizneslər iqtisadiyyatlarının müasir şəraitdə rəqabətədavamlı qalmasını təmin etmək üçün bu dəyişikliklərə uyğunlaşmalıdırlar. Bununla belə, düzgün investisiyalarla 4-cü sənaye inqilabı cəmiyyətə əhəmiyyətli faydalar və təkmilləşdirmələr gətirmək potensialına malikdir.
Fərdlər, müəssisələr və hökumətlər üçün bu texnoloji irəliləyişlərin gətirdiyi faydalardan yararlanmaq üçün bu dəyişikliklərə uyğunlaşmaq və qəbul etmək vacibdir. Bununla belə, bu dəyişikliklərin cəmiyyət üçün potensial problemlərini və nəticələrini həll etmək də çox vacibdir. İş yerlərinin artan avtomatlaşdırılması işsizlik və gəlir bərabərsizliyi ilə bağlı narahatlıqları artırır. Buna görə də, fərdlərin bu dəyişikliklərə uyğunlaşmaq və yeni iş bazarında uğur qazanmaq üçün lazımi bacarıqları əldə etmələrini təmin etmək üçün yollar tapmaq həyati əhəmiyyət kəsb edir. Hökumətlər və bizneslər həmçinin məlumatların toplanması və təhlilinin fərdlərin hüquq və azadlıqlarına xələl gətirməməsini təmin etmək üçün məlumatların məxfiliyinə və təhlükəsizliyinə üstünlük verməlidirlər.
Ümumiyyətlə, 4-cü sənaye inqilabı həm imkanlar, həm də çağırışlar təqdim edir və firavan və ədalətli gələcəyi təmin etmək üçün bu dəyişikliyi düzgün idarə etmək çox vacibdir.
Dördüncü sənaye inqilabı və onun müasir şəraitdə Azərbaycan iqtisadiyyatına təsiri
Dördüncü Sənaye İnqilabı (4IR) texnologiyanın, xüsusən də süni intellekt (AI), robototexnika, Əşyaların İnterneti (IoT), biotexnologiya və 3D çap kimi sahələrdə sürətli inkişafı ilə xarakterizə olunur. Bu texnoloji nailiyyətlər bütün dünyada iqtisadiyyatları və cəmiyyətləri yenidən formalaşdırır. Bu yaxınlarda mühüm iqtisadi transformasiyaya məruz qalmış ölkə olan Azərbaycan da istisna deyil [8, s.91].
İqtisadiyyatın şaxələndirilməsi və texnoloji tərəqqi
Azərbaycan iqtisadiyyatı tarixən neft və qaz ixracından çox asılı olub. Bununla belə, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsinin zəruriliyini dərk edən hökumət 2012-ci ildə özünün "Azərbaycan 2020: Gələcəyə baxış" inkişaf konsepsiyasına start verdi. Bu strateji yol xəritəsi iqtisadi artımı dəstəkləmək üçün qeyri-neft sektorlarını təşviq etməyə və yeni texnologiyalardan istifadəyə yönəldilib.
O vaxtdan bəri ölkə özünü innovasiyalar üçün regional mərkəz kimi yerləşdirməyi qarşısına məqsəd qoyaraq texnoloji tərəqqiləri mənimsəməkdə mühüm addımlar atdı. Hökumət İKT sektorunun inkişafını dəstəkləmək üçün siyasət həyata keçirib, texnoparklar və innovasiya mərkəzləri yaradıb və startap ekosistemlərini təşviq edib. Bu səylər informasiya texnologiyaları, bərpa olunan enerji və kənd təsərrüfatı da daxil olmaqla yeni sənaye sahələrinin böyüməsinə səbəb olub.
İqtisadiyyata Müsbət Təsir
4IR Azərbaycanın iqtisadi artımını bir neçə yolla artırmaq potensialına malikdir:
Potensial faydalara baxmayaraq, 4IR Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün də bir sıra problemlər yaradır:
NƏTİCƏ
Dördüncü Sənaye İnqilabı Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün həm çağırışlar, həm də imkanlar təqdim edir. Faydaları maksimuma çatdırmaq və riskləri minimuma endirmək üçün hökumət təhsilə və işçi qüvvəsinin inkişafına sərmayə qoymalı, kibertəhlükəsizlik tədbirlərini gücləndirməli və texnoloji irəliləyişlərdən əldə olunan gəlirlərin ədalətli şəkildə bölüşdürülməsini təmin etməlidir. Əgər Azərbaycan bu çağırışların öhdəsindən uğurla gələ bilsə, 4IR ölkəni davamlı iqtisadi artım və inkişafın yeni erasına doğru irəliləmək potensialına malikdir.
ƏDƏBİYYAT
http://www.automotiveworld.com/analysis/automotive-grade-graphene-c- lock-ticking/
http://www.genome.gov/sequencingcosts/
http://www.washingtonpost.com/sf/national/2015/06/27/watsons-next- feat-taking-on-cancer/
http://www.knowledgelab.org/docs/1302.6906.pdf
Adilov Cəfər Zülfəli oğlu
Odlar Yurdu Universiteti
Beynəlxalq maliyyə - valyuta kredit münasibətləri
[email protected]
055-864-03-23