Azərbaycanın TIMSS 2023-də Nailiyyətləri və Çağırışları

TIMSS 2023 beynəlxalq qiymətləndirmə tədqiqatının nəticələri açıqlanıb və Azərbaycanlı şagirdlərin riyaziyyat üzrə nailiyyətləri diqqətəlayiq bir irəliləyiş nümayiş etdirib. Təhsil sahəsindəki bu nailiyyətlər eyni zamanda, üzərində işlənməsi vacib olan sahələri də üzə çıxarıb.

Azərbaycanın 4-cü sinif şagirdləri riyaziyyat üzrə 494 bal toplayaraq 58 ölkə arasında 38-ci yerdə qərarlaşıblar. Bu nəticə, Fransa, Belçika (Fransız), Yeni Zelandiya, Qazaxıstan, Qətər və Özbəkistan kimi ölkələrdən daha yaxşıdır. Bununla yanaşı, 2011-ci il ilə müqayisədə 4-cü sinif şagirdlərimizin nəticələri 29 bal artıb ki, bu da təhsil siyasətindəki müəyyən uğurların göstəricisidir. 8-ci siniflər üzrə riyaziyyat fənnində isə Azərbaycan ilk dəfə iştirak edib və şagirdlərimiz 479 balla 44 ölkə arasında 25-ci yeri tutublar. Bu nəticə iştirakçı ölkələrin orta göstəricisindən yüksək olub və Portuqaliya, Gürcüstan, Qazaxıstan, Qətər, Özbəkistan kimi ölkələrin nəticələrini üstələyib.

Təbiət elmləri üzrə göstəricilərə baxdıqda isə nəticələr daha aşağıdır. 2023-cü ildə 4-cü siniflər üzrə bu sahədə 422 bal əldə edilib ki, bu da 2019-cu ildəki 427 bal göstəricisindən aşağıdır. Təbiət elmləri üzrə Azərbaycanın ümumi göstəricisi orta göstəricidən aşağıdır və bu, təhsilin bu sahəsində sistematik problemlərin olduğunu göstərir.

Azərbaycanın TIMSS tədqiqatında ilk dəfə kompüterəsaslı formatda iştirak etməsi isə müsbət bir yenilikdir. Bu yanaşma, həm beynəlxalq standartlara uyğunlaşma, həm də şagirdlərin rəqəmsal savadlılığını inkişaf etdirmək baxımından əhəmiyyətlidir.

Təhsil eksperti Kamran Əsədovun fikrincə, bu nəticələr təhsildə həm nailiyyətlərimizi, həm də təkmilləşdirilməli sahələri ortaya qoyur. Riyaziyyat üzrə müsbət dinamika şagirdlərimizin analitik düşüncə qabiliyyətinin inkişaf etdirilməsi üçün həyata keçirilən tədbirlərin təsirini göstərsə də, təbiət elmlərində geriləmə bu istiqamətdə daha çox resurs və diqqət ayrılmasının vacibliyini vurğulayır.

Nəticələrin təhlili göstərir ki, nailiyyətlər yalnız riyaziyyat sahəsində deyil, bütün STEM (Elm, Texnologiya, Mühəndislik və Riyaziyyat) sahələrində balanslaşdırılmalıdır. Bunun üçün aşağıdakı addımlar atıla bilər:

• Təbiət elmləri üzrə tədris proqramlarının yenilənməsi və praktik tədrisin genişləndirilməsi. Şagirdlərin laboratoriya bacarıqlarını artırmaq və eksperimentlər əsasında öyrənməni təşviq etmək əsasdır.
• Müəllimlərin ixtisasartırma proqramlarına üstünlük verilməsi. Müasir təlim metodologiyalarının tətbiqi müəllimlərin səmərəliliyini artıracaq.
• Rəqəmsal texnologiyaların tətbiqinin genişləndirilməsi. Kompüterəsaslı qiymətləndirmə formatı şagirdlərin texnologiya ilə tanışlığını artırsa da, bu yanaşmanın təlim prosesində daha fəal iştirakı təmin edilməlidir.

Statistik göstəricilər Azərbaycan təhsil sistemindəki irəliləyişləri göstərməklə yanaşı, beynəlxalq standartlarla rəqabətə davamlı olmaq üçün əlavə tədbirlərin zəruriliyini də vurğulayır. TIMSS 2023 nəticələri həm nailiyyətləri qeyd etmək, həm də təhsildəki boşluqları doldurmaq üçün mühüm bir zəmin yaradır. Bu istiqamətdə davamlı işlər aparılarsa, Azərbaycanın beynəlxalq təhsil platformasında daha yüksək yerlərə yüksəlməsi mümkündür.

Bəhman Hüseynov