Azərbaycanın orta məktəblərində tədrisin səviyyəsi son illər çox müzakirə olunan və narahatlıq doğuran məsələlərdən biridir. Təhsil sisteminin cəmiyyətin inkişafında həlledici rol oynadığı şəraitdə, tədris keyfiyyətinin aşağı olması həm şagirdlərin bilik və bacarıqlarına, həm də ölkənin gələcək potensialına mənfi təsir göstərir. Bu problemin kökləri müxtəlif aspektlərdə özünü büruzə verir və həlli üçün kompleks yanaşma tələb olunur.
Orta məktəblərdə tədrisin keyfiyyətini aşağı salan əsas səbəblərdən biri müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsidir. Müəllimlərin müasir təhsil metodlarını mənimsəməsi və onları tətbiq edə bilməsi tədrisin effektivliyində mühüm rol oynayır. Lakin bir çox məktəbdə müəllimlərin bu istiqamətdə hazırlığı yetərsizdir. Bu, xüsusilə də, texnologiyanın sürətlə inkişaf etdiyi müasir dövrdə daha çox hiss olunur. Məktəblərdə rəqəmsal texnologiyaların tətbiqi şagirdlərin dərsə marağını artırmaqla yanaşı, tədris prosesini daha interaktiv edir. Amma bir çox müəllim bu texnologiyalardan istifadə etməkdə çətinlik çəkir və ya ümumiyyətlə, onları dərs prosesinə daxil etmir.
Digər tərəfdən, tədris proqramlarının köhnəlməsi də ciddi problemlərdən biridir. Təhsil proqramları müasir dövrün tələblərinə cavab verməli, əmək bazarının ehtiyaclarına uyğun olmalıdır. Lakin hazırkı proqramlar çox vaxt nəzəri biliklərə üstünlük verir və şagirdlərin praktiki bacarıqlarını inkişaf etdirməkdə çətinlik çəkir. Şagirdlər test sisteminə uyğunlaşmaq üçün əzbərçilik yoluna üstünlük verir, bu isə onların analitik düşünmə və problem həll etmə bacarıqlarını zəiflədir. Nəticədə, məktəbi bitirən məzunlar həyat üçün lazım olan əsas bacarıqlardan məhrum olurlar.
Təhsilin keyfiyyətinə təsir edən mühüm faktorlardan biri də məktəb infrastrukturu və maddi-texniki bazadır. Ölkənin bəzi bölgələrində məktəblər hələ də minimal tədris şəraiti ilə fəaliyyət göstərir. Müasir laboratoriyalar, kompüter sinifləri və kitabxanaların olmaması şagirdlərin elmi biliklərə praktiki yanaşmasını çətinləşdirir. Bundan əlavə, şagirdlərin sayının çox olduğu siniflərdə fərdi yanaşmanın mümkünsüzlüyü tədrisin effektivliyini azaldır.
Şagirdlərin motivasiyası da təhsilin keyfiyyətində əhəmiyyətli rol oynayır. Təəssüf ki, bir çox şagird orta məktəblərdə dərsləri gələcək perspektivləri üçün əhəmiyyətli hesab etmir. Bunun əsas səbəblərindən biri işsizlik probleminin geniş yayılması və əmək bazarının reallıqlarının təhsil sistemi ilə uyğunlaşmamasıdır. Gənclər ali təhsil alsalar belə, iş tapmaqda çətinlik çəkirlər və bu da orta məktəbdə oxumağa həvəsin azalmasına səbəb olur.
Valideynlərin və cəmiyyətin məktəb təhsilinə münasibəti də dəyişməlidir. Təhsil yalnız məktəbin deyil, eyni zamanda ailənin və cəmiyyətin ümumi məsuliyyətidir. Valideynlər çox vaxt uşaqlarını məktəb təhsili ilə yanaşı, repetitor yanına göndərməyi üstün tuturlar, bu isə məktəbin əsas funksiyasını kölgədə qoyur. Bu tendensiya məktəb müəllimlərinin nüfuzunu və tədris prosesinin əhəmiyyətini azaldır.
Təhsilin keyfiyyətini artırmaq üçün sistemli dəyişikliklərə ehtiyac var. Əvvəlcə, müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsi artırılmalı və onların təlimlərinə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Müasir pedaqoji metodlar və texnologiyalar müəllimlər üçün əlçatan edilməli, onların bilik və bacarıqları dövrün tələblərinə uyğunlaşdırılmalıdır. Bundan əlavə, təhsil proqramları təkmilləşdirilməli, daha çox praktiki biliklərə və şagirdlərin yaradıcı potensialını inkişaf etdirən fəaliyyətlərə üstünlük verilməlidir.
Məktəb infrastrukturu yenilənməli, bütün şagirdlər üçün bərabər təhsil imkanları təmin edilməlidir. Eyni zamanda, cəmiyyət təhsilə daha çox sərmayə qoymalı və bu sahəni prioritet kimi qəbul etməlidir. Şagirdlərə yalnız dərs yükləmək əvəzinə, onlara gələcək həyatlarında faydalı olacaq bacarıqlar öyrədilməli və onların motivasiyası artırılmalıdır.
Orta məktəblərdə tədrisin keyfiyyətinin yüksəldilməsi yalnız fərdi və institusional səviyyədə deyil, həm də ümumi cəmiyyətin yanaşması ilə mümkün ola bilər. Təhsilin inkişafı ölkənin inkişafıdır və bu, hər birimizin məsuliyyətidir. Yalnız məktəblərimizi və tədris prosesimizi müasir tələblərə uyğunlaşdırmaqla gənclərimizə daha parlaq gələcək vəd edə bilərik.
Kənan Nağıbəyli