Azərbaycanda təhsil sistemi son illərdə ciddi dəyişikliklərə məruz qalsa da, ortaya çıxan sual eyni olaraq qalır: müasir təhsil keyfiyyətin artırılmasına yönəlib, yoxsa yalnız kəmiyyət göstəricilərini yaxşılaşdırmağa çalışır? Təhsil eksperti Kamran Əsədov bu mövzunu şərh edərək qeyd edir ki, təhsil siyasəti strateji yanaşma tələb edir. “Biz yalnız statistik rəqəmləri artırmaqla yox, keyfiyyətli nəticələr əldə etməklə uğurlu təhsil sistemi qura bilərik,” deyə o vurğulayır.
Son on ildə Azərbaycanda məktəblərin, siniflərin və müəllimlərin sayı artıb. Təhsil Nazirliyinin məlumatına görə, ölkədə 2024-cü ilədək ümumi təhsil müəssisələrinin sayı 4450-ni keçib. Eyni zamanda, şagirdlərin məktəbdə əhatə olunma səviyyəsi də artıb.
Kamran Əsədov qeyd edir ki, bu inkişaf müsbət tendensiya olsa da, problemlərin əsas hissəsini həll etmir. “Binaların, sinif otaqlarının çoxalması yaxşıdır, lakin biz bu otaqlarda keçirilən dərslərin keyfiyyətini artırmadan real irəliləyiş əldə edə bilmərik. Təhsilin yalnız infrastruktur tərəfinə diqqət yetirmək, onun mənəvi və intellektual tərəfini gözdən qaçırmaq deməkdir,” deyə o bildirir.
Kamran Əsədovun fikrincə, əsas problemlərdən biri müəllimlərin peşəkarlığı ilə əlaqəlidir. “Son illər müəllimlərin sertifikasiya prosesinə başlanılması mühüm addımdır. Lakin bu addımın özündə də boşluqlar var. Keyfiyyətli təhsil üçün müəllimlər davamlı təlimlərdən keçməli, müasir metodları mənimsəməlidirlər. Təəssüf ki, hələ də bir çox müəllimlər köhnə və standart yanaşmaları ilə işləyirlər,” deyə o əlavə edir.
Statistik göstəricilər də bu problemi təsdiqləyir. 2023-cü ildə müəllimlərin sertifikasiya imtahanlarının nəticələrinə görə:
Kamran Əsədov qeyd edir ki, bu göstəricilər müəllim hazırlığı prosesində ciddi islahatlara ehtiyac olduğunu göstərir.
Kamran Əsədov vurğulayır ki, təhsil sistemində keyfiyyət və kəmiyyət arasında balans yaratmaq ən vacib məqamdır. “Əgər biz təhsilin əlçatanlığını artırırıqsa, bunun paralelində onun məzmununu da inkişaf etdirməliyik. Məzmun zəifdirsə, təhsil əlçatan olsa belə, bu, səmərəli nəticələrə gətirib çıxarmayacaq,” deyə ekspert bildirir.
Əsədov əlavə edir ki, beynəlxalq təcrübə də göstərir ki, təhsilin keyfiyyəti yalnızca şagirdlərin əldə etdiyi biliklər deyil, həm də bu bilikləri tətbiq etmək bacarıqlarına əsaslanır. O, Finlandiya və Sinqapur kimi ölkələrin təcrübəsini nümunə göstərərək deyir:
“Bu ölkələrdə məktəblər şagirdlərə standart testlərdən daha çox real həyat problemlərini həll etmə bacarıqlarını öyrədir. Azərbaycan təhsil sistemi də bu istiqamətə yönəlməlidir.”
Azərbaycanda təhsil proqramları hələ də böyük həcmdə nəzəri biliklərə əsaslanır. Kamran Əsədov qeyd edir ki, bu yanaşma şagirdlərin yaradıcılıq qabiliyyətini məhdudlaşdırır. “Müasir təhsil sistemi bilik verməklə yanaşı, həm də tənqidi düşüncə, problem həll etmə və yaradıcılığı inkişaf etdirməlidir. Bizdə isə çox zaman uşaqlar dərsliklərdəki məlumatları əzbərləməyə məcbur edilirlər,” deyə o bildirir.
Statistika göstərir ki, 2023-cü ildə keçirilən beynəlxalq TIMSS qiymətləndirməsinə görə, Azərbaycan şagirdləri riyaziyyat üzrə dünya ortalamasından yüksək nəticələr göstərsə də, təbiət elmləri üzrə nəticələri aşağı olub. Bu, şagirdlərin bəzi sahələrdə yaxşı hazırlandığını, digərlərində isə geridə qaldığını göstərir.
Kamran Əsədovun fikrincə, müasir təhsil sistemində keyfiyyət və kəmiyyət arasında tarazlıq qurulması vacibdir. “Təhsilin kəmiyyət göstəricilərini yaxşılaşdırmaq vacibdir, lakin bu, yalnız başlanğıcdır. Əsas məqsəd bu göstəriciləri keyfiyyətli təhsillə tamamlayaraq, şagirdlərimizi gələcək üçün hazırlamaq olmalıdır,” deyə ekspert qeyd edir.
O, təhsilin inkişafı üçün hökumətə və cəmiyyətə çağırış edərək bildirir ki, hər kəs bu prosesdə iştirak etməlidir. Təhsil yalnız məktəblərin, müəllimlərin və şagirdlərin deyil, həm də valideynlərin, işəgötürənlərin və ümumi ictimaiyyətin məsuliyyətidir. Bu balansı təmin etməklə, Azərbaycan təhsil sistemi həm yerli, həm də beynəlxalq miqyasda öz rəqabətqabiliyyətliliyini artıracaq.