Son zamanlarda dərs müddətinin 45 dəqiqədən 40 dəqiqəyə azaldılması məsələsi təhsil ictimaiyyətində geniş müzakirə edilir. Bu mövzu həm təhsil müəssisələrinin səmərəliliyinə, həm də şagirdlərin psixoloji və fiziki vəziyyətinə təsir göstərə biləcəyi üçün olduqca həssasdır. Təhsil eksperti Kamran Əsədov bu məsələyə yanaşaraq qeyd edir ki, dərs müddətinin azaldılması yalnız şagirdlərin və müəllimlərin iş yükünü deyil, həm də tədris keyfiyyətini nəzərə almaqla qiymətləndirilməlidir.
Statistik məlumatlar göstərir ki, orta məktəblərdə şagirdlər gün ərzində orta hesabla 5-7 dərs keçir. Belə ki, hər dərsin 45 dəqiqə olması tədris gününün ümumi müddətini 5-6 saat təşkil edir. Əgər dərs müddəti 40 dəqiqəyə endirilsə, hər dərs günündə şagirdlərin ümumi dərs müddəti 25-35 dəqiqə azalacaq. Bu, şagirdlər üçün daha çox istirahət və əlavə fəaliyyət vaxtı yarada bilər, lakin nəzərə almaq lazımdır ki, bu dəyişiklik tədris proqramının təlim hədəflərinə çatmasında problemlər yarada bilər. Məsələn, bəzi fənlərdə dərs müddətinin hər dəqiqəsi kritik rol oynayır, çünki kompleks mövzuların izahı və təkrarı daha çox vaxt tələb edir.
Beynəlxalq təcrübəyə nəzər saldıqda, dərs müddəti müxtəlif ölkələrdə fərqlidir. Məsələn, Finlandiyada dərslər 45 dəqiqə davam edir, lakin hər dərsdən sonra şagirdlər üçün daha uzun istirahət fasilələri təmin olunur. ABŞ-da isə dərs müddəti məktəbdən asılı olaraq 40-55 dəqiqə arasında dəyişir. Çin və Yaponiya kimi ölkələrdə dərs müddətləri 45-50 dəqiqədir, lakin bu ölkələrdə şagirdlərin təhsil səviyyəsi və nəticələri yüksəkdir. Bu, dərs müddətinin azaldılması ilə təhsil keyfiyyətinin arasında birbaşa əlaqənin olmadığını, lakin tədris metodikasının daha çox rol oynadığını göstərir.
Kamran Əsədov vurğulayır ki, Azərbaycanda dərs müddətinin azaldılması məsələsi yalnız şagirdlərin yüklənməsini azaltmaq üçün yox, həm də təhsilin ümumi səmərəliliyini artırmaq məqsədilə düşünülməlidir. Bu məqsədlə əvvəlcə məktəblərdə dərs prosesinin necə təşkil edildiyi, dərs yükünün optimal şəkildə bölüşdürülməsi və istirahət fasilələrinin effektivliyi araşdırılmalıdır. Statistikalar göstərir ki, ölkədə şagirdlərin 35%-dən çoxu dərsdən əlavə hazırlıq kurslarına gedir. Bu, şagirdlərin artıq həddindən artıq yükləndiyini göstərir və dərs müddətinin azaldılmasının onların psixoloji vəziyyətinə müsbət təsir göstərə biləcəyini deməyə əsas verir.
Ekspert əlavə edir ki, dərs müddətinin azaldılması yalnız aşağı siniflər üçün tətbiq edilə bilər. Bu siniflərdə şagirdlər hələ kiçik yaşda olduqları üçün onların uzun müddət diqqəti cəmləşdirməkdə çətinlik çəkdiyi nəzərə alınmalıdır. Əksinə, yuxarı siniflərdə dərs müddətinin azaldılması tədris proqramının çatdırılmasında çətinliklər yarada bilər, çünki bu yaş qrupundakı şagirdlər daha kompleks bilik və bacarıqlar öyrənirlər.
Bu məsələ ilə bağlı Kamran Əsədov açıqlayır ki, qərar qəbul etməzdən əvvəl pilot layihələr həyata keçirilməlidir. Pilot layihələr vasitəsilə dərs müddətinin azaldılmasının tədris keyfiyyətinə, şagirdlərin nəticələrinə və ümumi təhsil mühitinə təsiri öyrənilməlidir. Belə yanaşma, həmçinin beynəlxalq təcrübəyə əsaslanaraq təhsil sisteminin səmərəliliyini artırmağa imkan verə bilər.
Sonda ekspert qeyd edir ki, hər hansı dəyişiklik yalnız şagirdlərin və müəllimlərin maraqlarını nəzərə almaqla deyil, həm də tədris prosesinin səmərəliliyini qorumaqla həyata keçirilməlidir. Təhsilin keyfiyyəti ölkənin gələcəyini müəyyən edən ən mühüm amildir və bu səbəbdən istənilən qərar diqqətlə və elmi əsaslarla qəbul edilməlidir.
Bəhman Hüseynli