Azərbaycanda məktəblərin maddi-texniki bazası, xüsusilə də təbiət elmləri üzrə laboratoriyaların vəziyyəti, ciddi çatışmazlıqlarla qarşı-qarşıyadır. Fizika, kimya, biologiya laboratoriyalarının yetərsizliyi tədrisin keyfiyyətinə mənfi təsir edir və şagirdlərin praktiki biliklər əldə etməsini çətinləşdirir. Təhsilin bu sahəsində mövcud problemləri və onların təsirlərini aşağıdakı kimi ümumiləşdirə bilərik:
Məktəblərin böyük hissəsində laboratoriyalar köhnə texnologiyalarla təchiz olunub. Təhsilin yenilənən tələblərinə cavab vermək üçün müasir avadanlıq və materiallar mövcud deyil. Bu, şagirdlərin nəzəriyyədən praktikaya keçid imkanlarını məhdudlaşdırır. Təbiət elmləri üzrə şagirdlərin dərsləri yalnız kitab biliklərinə əsaslanır ki, bu da tədqiqat və analitik düşünmə bacarıqlarını zəiflədir.
Təhsil Nazirliyinin məlumatlarına görə, Azərbaycanın ümumi təhsil müəssisələrinin yalnız təxminən 25%-ində lazımi səviyyədə fəaliyyət göstərən laboratoriyalar mövcuddur. Region məktəblərində bu göstərici daha aşağıdır. Xüsusilə kənd məktəblərində laboratoriyalar ya ümumiyyətlə mövcud deyil, ya da istifadəyə yararsız vəziyyətdədir.
Maddi-texniki bazanın zəifliyi müəllimlərin tədris metodlarını da məhdudlaşdırır. Təcrübələrin nümayişi və laboratoriya işlərinin həyata keçirilməsi üçün avadanlıq çatışmazlığı təhsilin effektivliyini azaldır. Bu vəziyyət, şagirdlərin gələcəkdə elm və texnologiya sahələrinə maraq göstərməsinə mane olur.
Laboratoriyaların zəifliyi, PISA (Beynəlxalq Şagird Qiymətləndirmə Proqramı) kimi beynəlxalq testlərdə Azərbaycanın göstəricilərinə də mənfi təsir edir. Bu testlərdə şagirdlərin tətbiqi bilik və bacarıqları qiymətləndirilir və Azərbaycanın şagirdləri bu sahədə inkişaf etmiş ölkələrin şagirdlərindən geri qalır.
Bu problemlərin həlli üçün müasir laboratoriyaların yaradılması, laboratoriya materiallarının müntəzəm yenilənməsi və texniki təminatın yaxşılaşdırılması zəruridir. Dövlət və özəl sektorun əməkdaşlığı ilə laboratoriya avadanlıqlarının təmini məsələsində irəliləyişlər əldə edilə bilər. Eyni zamanda, laboratoriyaların istifadəsi üzrə müəllimlərin ixtisasartırma təlimləri təşkil edilməlidir ki, avadanlıqlar maksimum səmərə ilə istifadə edilsin.
Təhsil sistemində laboratoriyaların müasir səviyyəyə gətirilməsi təhsilin keyfiyyətini artırmaqla yanaşı, şagirdlərin elmi-tədqiqat marağını inkişaf etdirərək, ölkənin elmi və texnoloji inkişafına töhfə verəcəkdir.
Bəhman Hüseynli
