Təhsil tədqiqatçısı Bəhman Hüseynli qeyd edir ki, Azərbaycanda direktorların işə qəbulu üzrə mövcud müsabiqə prosedurları təhsil sahəsində müasir çağırışlara cavab vermir. Bu, təhsil müəssisələrinin idarə olunmasında daha peşəkar və yenilikçi yanaşmanın təmin edilməsinə maneə törədir. “Təhsil müəssisəsinin uğuru birbaşa onun rəhbərinin vizyonu, idarəetmə qabiliyyəti və çağırışlara cavab vermək bacarığı ilə bağlıdır. Buna görə də direktorların seçilməsi zamanı ən müasir tələblər nəzərə alınmalıdır,” - deyə tədqiqatçı vurğulayır.
Azərbaycan Respublikasının “Təhsil haqqında” qanununda təhsil müəssisələrinin rəhbərləri üçün müəyyən tələblər göstərilsə də, bu tələblərin reallaşdırılması mexanizmləri təcrübədə bir çox hallarda yetərsiz qalır. Mövcud sistemdə əsas diqqət yalnız test imtahanlarına və nəzəri biliklərə yönəlir. Halbuki müasir dövrdə bir məktəb direktoru yalnız nəzəri biliklərə malik olmaqla kifayətlənməməli, həm də idarəetmə, kommunikasiya, innovasiya tətbiqi və komanda ilə effektiv işləmə qabiliyyətinə sahib olmalıdır.
Bəhman Hüseynli sitat gətirir ki, “Bir çox ölkələrdə direktorların işə qəbulu zamanı yalnız nəzəri biliklər deyil, həm də praktiki bacarıqlar xüsusi testlərlə və ya simulyasiya əsasında qiymətləndirilir. Məsələn, Finlandiyada direktor namizədləri üçün liderlik üzrə praktiki sınaqlar keçirilir. Onlara təhsil müəssisəsində real problemlərin həlli ilə bağlı tapşırıqlar verilir və bu tapşırıqlardan çıxış yolları qiymətləndirilir.”
Dünya təcrübəsi göstərir ki, məktəb rəhbərləri üçün nəzərdə tutulan müsabiqə prosedurları müxtəlif mərhələlərdən ibarət olmalıdır. ABŞ-da və Avstraliyada direktorların işə qəbulu üçün çoxmərhələli proses tətbiq olunur. Bu proseslərə aşağıdakılar daxildir: nəzəri testlər, idarəetmə üzrə simulyasiyalar, liderlik bacarıqlarını ölçən müsahibələr və namizədin əvvəlki təcrübəsini təhlil edən ekspert qiymətləndirmələri.
Azərbaycanda isə direktorların işə qəbulunda əsas mərhələ test imtahanlarından ibarətdir və bəzi hallarda qısa müsahibələr keçirilir. Bu yanaşma direktorların liderlik və idarəetmə qabiliyyətlərini yetərincə ölçmür. Bəhman Hüseynli bildirir ki, “Bizim təhsil sistemimizdə rəhbərlik və idarəetmə ilə bağlı daha dərin və əhatəli testlərin tətbiqi vacibdir. Bunun üçün beynəlxalq təcrübələrdən öyrənmək və yerli xüsusiyyətlərə uyğunlaşdırmaq lazımdır.”
Statistikaya əsasən, 2023-cü ildə Azərbaycanda direktor vəzifəsinə qəbul edilənlərin 60%-dən çoxu daha əvvəl bu sahədə idarəetmə təcrübəsinə malik olmayıb. Bu, məktəblərin idarə olunmasında peşəkarlığın artırılmasına ehtiyac olduğunu bir daha vurğulayır. Təhsil tədqiqatçısı Bəhman Hüseynli vurğulayır ki, “Yalnız nəzəri biliklərə sahib olmaq kifayət deyil. Direktor həm də müəllim heyətini motivasiya etməyi, şagirdlərin maraqlarını qorumağı və valideynlərlə effektiv əməkdaşlıq qurmağı bacarmalıdır.”
Təhsil müəssisələrinin idarə olunması üçün rəhbər şəxslərin seçimi zamanı aşağıdakı məqamlar nəzərə alınmalıdır:
Nəticə olaraq, Azərbaycanda direktorların işə qəbulu üzrə prosedurların müasir tələblərə uyğunlaşdırılması zəruridir. Bəhman Hüseynli qeyd edir ki, “Yüksək keyfiyyətli təhsil yalnız peşəkar müəllimlər və yaxşı infrastrukturla deyil, həm də peşəkar idarəetmə ilə mümkündür. Bu səbəbdən, direktorların seçimi prosesi təhsilin keyfiyyətinə birbaşa təsir edən əsas faktordur.”
Kənan Nağıbəyli