"Yeniyetmələrdə stres və təhsil sistemi" mövzusu, həm yeniyetmələrin psixoloji rifahı, həm də təhsil sisteminin onlara yaratdığı təzyiqləri anlamaq baxımından olduqca aktualdır. Yeniyetmələrdə stresin əsas mənbələri kimi aşağıdakıları göstərmək olar:
- Akademik yük: Yeniyetmələr arasında ən yayğın stres faktorlarından biri akademik tələblərdir. Siniflərdə yüksək nəticə göstərmək, imtahanlara hazırlaşmaq və yaxşı qiymətlər almaq üçün göstərilən təzyiq yeniyetmələrin stres səviyyəsini artırır.
- İmtahan təzyiqi: İmtahanlar çox vaxt uğur və ya uğursuzluq meyarı kimi qiymətləndirilir, bu da yeniyetmələr üçün ciddi psixoloji gərginlik yaradır. Cəmiyyət və ailənin gözləntiləri də bu təzyiqi daha da artırır.
- Sosial təzyiqlər: Yeniyetmələr, bərabər yaş qrupları arasında özlərini təsdiq etmək, sosial statuslarını qorumaq və ya artırmaq məqsədilə müxtəlif təzyiqlərə məruz qalırlar. Bu sosial münasibətlər də onların təhsil fəaliyyətinə təsir göstərə bilər.
- Kurikulumun ağırlığı: Bəzi təhsil sistemləri yeniyetmələrə həddindən artıq informasiya yükləyir. Bununla bərabər, əzbərçilik və ağır ev tapşırıqları ilə dolu proqramlar da stres mənbəyi ola bilər.
- Müəllim-tələbə münasibətləri: Müəllimlərin tələbkarlığı və təlim metodları da yeniyetmələrin stres səviyyəsini artıran amillərdəndir. Müəllimlərin tələbələri ilə empati qura bilməməsi və ya aşırı sərt yanaşmaları yeniyetmələrdə özünə inam azlığı yarada bilər.
- Rəqəmsal mühit: Texnologiyadan həddən artıq istifadə etmək, sosial mediada müsbət təsir yaratmaq arzusu da yeniyetmələrdə psixoloji gərginlik yaradan amillərdir.
Təhsil sistemində stresin azaldılması yolları:
- Təlim yanaşmalarında dəyişikliklər: Əzbərçilikdən daha çox tənqidi düşüncə, problemlərin həlli və yaradıcı düşüncə tərzinin inkişafına yönəlik tədris metodlarının tətbiqi stresi azalda bilər.
- Psixoloji dəstək: Məktəblərdə psixoloqların mövcudluğu və yeniyetmələrə stresslə mübarizə üsulları barədə məlumat vermək vacibdir.
- Ailə və cəmiyyətin dəstəyi: Valideynlərin və müəllimlərin yeniyetmələrin akademik müvəffəqiyyətindən daha çox onların emosional sağlamlığına diqqət yetirməsi stressi azalda bilər.
Bu istiqamətdə həm təhsil müəssisələrinin, həm də valideynlərin rolu böyükdür.
Bəhman Hüseynli
