Milli dəyərlərin tədrisi məktəbdə tərbiyəvi tədris proqramının əsas hissələrindən biridir. Milli dəyərlər bir cəmiyyətin tarixi, mədəniyyəti və mənəvi mirasını yaşadan dəyərlərdir. Gənc nəsillərə milli dəyərlərin öyrədilməsi, onların kimliklərinin formalaşmasına, vətənpərvər olmalarına və cəmiyyətin əxlaqi dəyərlərini qoruyub saxlamalarına şərait yaradır. Bu məqalədə milli dəyərlərin məktəbdə tədrisinin əhəmiyyəti, metodları və bu sahədə mövcud çətinliklər araşdırılacaqdır.
Məktəbdə milli dəyərlərin tədrisinin əhəmiyyəti
- Milli kimliyin formalaşması: Milli dəyərlər məktəbdə öyrədildikdə, gənclərin milli kimlikləri formalaşır. Uşaqlar öz mədəniyyətlərini, dillərini və adət-ənənələrini tanıyır, öz kimliklərinə daha dərindən bağlı olur və milli dəyərlərini qorumağa çalışırlar.
- Vətənpərvərlik və məsuliyyət hissinin inkişafı: Milli dəyərlərin tədrisi uşaqlarda vətənpərvərlik hissini inkişaf etdirir. Onlar öz ölkələrini, tarixi və mədəni irsini tanıyaraq vətənlərinə qarşı daha dərin bağlılıq hissi qazanırlar. Bu da gənclərin vətənləri və cəmiyyət qarşısında məsuliyyətli vətəndaş olmalarına töhfə verir.
- Cəmiyyətə uyğunlaşma və sosial dəyərlərin öyrənilməsi: Milli dəyərlərin tədrisi uşaqlara cəmiyyətdə qəbul edilmiş sosial dəyərləri öyrədir. Əxlaq, hörmət, dürüstlük, əməksevərlik kimi milli dəyərlərin məktəbdə tədrisi, şagirdlərin cəmiyyətə uyğunlaşmalarına və digər insanlarla sağlam münasibətlər qurmalarına kömək edir.
- Mədəni və tarixi irsin qorunması: Milli dəyərlər vasitəsilə şagirdlər tarixi şəxsiyyətləri, mədəni və tarixi irsi tanıyırlar. Bu, onların milli dəyərləri qorumaq və gələcək nəsillərə ötürmək məsuliyyətini hiss etmələrini təmin edir.
Məktəbdə milli dəyərlərin tədrisi üçün metodlar
- Tədris planına milli dəyərlərin inteqrasiyası: Tarix, ədəbiyyat, incəsənət və hətta təbiət elmləri kimi fənnlərə milli dəyərləri əks etdirən mövzular əlavə edilməlidir. Misal üçün, tarixi şəxsiyyətlərin həyatları və əməlləri haqqında məlumatlar milli dəyərləri öyrətmək üçün istifadə edilə bilər.
- Ədəbiyyat və incəsənət əsərləri ilə tanışlıq: Şagirdlərə milli dəyərləri izah edən əsərlər, nağıllar, dastanlar və xalq hekayələri ilə tanış etmək milli dəyərlərin öyrədilməsi üçün effektiv bir yoldur. Bu əsərlər uşaqların milli dəyərləri anlama və qiymətləndirmələrinə kömək edir.
- Ənənəvi mədəniyyətlə bağlı tədbirlər: Milli bayramlar və ənənəvi tədbirlər milli dəyərləri uşaqlara tanıtmaq üçün əhəmiyyətli vasitədir. Milli bayramlarda şagirdlərin iştirak etməsi və ənənəvi adət-ənənələri yaşaması onların milli dəyərləri anlama və yaşamasına imkan yaradır.
- Vətənpərvərlik dərsləri və seminarlar: Məktəblərdə vətənpərvərlik mövzulu seminarlar, dərslər və mühazirələr təşkil olunaraq, milli dəyərlərin şagirdlərə çatdırılması təmin edilə bilər. Belə tədbirlər uşaqlarda milli şüur formalaşdırır və onların milli dəyərlərə bağlılığını gücləndirir.
- Layihə və tədqiqat işləri: Şagirdlərə milli dəyərləri tədqiq edən layihələr üzərində işləmək imkanı vermək onların öz tədqiqatlarını aparmalarına və milli dəyərləri daha yaxşı anlamaqlarına kömək edir. Bu cür layihələr milli dəyərlərin yalnız nəzəri deyil, praktiki olaraq da mənimsənməsinə səbəb olur.
Milli dəyərlərin tədrisində qarşıya çıxan çətinliklər
- Qloballaşma və xarici mədəniyyət təsirləri: Qloballaşma milli dəyərlərin tədrisində əsas çətinliklərdən biridir. Xarici mədəniyyətlərin təsiri altında qalan uşaqlar milli dəyərlərə laqeyd yanaşa bilər və onları yaşatmağın əhəmiyyətini başa düşməyə bilər.
- Resurs və təlim materiallarının çatışmazlığı: Bəzi məktəblərdə milli dəyərlərin tədrisi üçün yetərli resurs və təlim materialları olmur. Bu da müəllimlərin milli dəyərləri effektiv şəkildə öyrətməsinə mane ola bilər.
- Dəyərləri nəzəri yanaşmalarla öyrətmə riski: Milli dəyərlərin yalnız nəzəri olaraq izah edilməsi onları daha az cazibədar və anlaşılmaz edə bilər. Şagirdlər praktiki olaraq bu dəyərləri təcrübə etmədikcə, onları mənimsəməkdə çətinlik çəkə bilərlər.
- Müəllimlərin hazırlığı: Milli dəyərləri tədris edən müəllimlərin yaxşı hazırlanması vacibdir. Müəllimlər milli dəyərlərin əhəmiyyətini və məzmununu tam anlamalı və onları şagirdlərə necə çatdırmaq haqqında geniş məlumatlı olmalıdırlar. Təlimçilərin milli dəyərlərə dair bilikləri zəif olduqda, onların bu mövzuda təsirli dərs keçməsi çətinləşir.
Milli dəyərlərin tədrisində inkişaf perspektivləri və tövsiyələr
- Milli dəyərlərin inteqrativ tədrisi: Milli dəyərlərin müxtəlif fənn proqramlarına daha dərindən inteqrasiyası üçün tədris planları hazırlanmalıdır. Məsələn, musiqi dərslərində xalq musiqilərinə, ədəbiyyat dərslərində milli əsərlərə, tarix dərslərində milli qəhrəmanların həyatına geniş yer verilə bilər.
- Onlayn təlim resurslarının yaradılması: Milli dəyərlərin tədrisini asanlaşdırmaq üçün onlayn resurslar və tədris materialları hazırlanmalıdır. Bu platformalar vasitəsilə şagirdlər milli dəyərləri istədikləri vaxt və məkanda öyrənə bilərlər.
- Dəyərlər ətrafında müasir yanaşmalar: Milli dəyərlərin tədrisini daha cazibədar etmək üçün müasir təlim metodları və texnologiyalar tətbiq edilməlidir. Məsələn, interaktiv oyunlar, rəqəmsal mühazirələr və virtual turlar vasitəsilə milli dəyərlər şagirdlərə daha əyani və maraqlı şəkildə çatdırıla bilər.
- Valideynlər və cəmiyyətlə əməkdaşlıq: Milli dəyərlərin uşaqlara ötürülməsi yalnız məktəblərdə deyil, evdə və cəmiyyətdə də davam etməlidir. Valideynlər və cəmiyyət milli dəyərlərin tədrisində fəal iştirak etməli və uşaqlara bu dəyərləri yaşatmağın əhəmiyyətini göstərməlidirlər.
Milli dəyərlərin məktəbdə tədrisi uşaqların milli kimliklərinin formalaşmasında və cəmiyyətlə daha sağlam əlaqələr qurmasında əsas amildir. Bu dəyərlər vasitəsilə uşaqlar vətənpərvərlik, hörmət, dürüstlük və əməksevərlik kimi xüsusiyyətlərə yiyələnir və cəmiyyətin dəyərlərinə uyğun bir şəkildə böyüyürlər. Milli dəyərlərin tədrisində yenilikçi yanaşmalar, resursların artırılması və valideynlərin iştirakı ilə bu proses daha da effektiv və davamlı ola bilər. Beləliklə, milli dəyərlərin tədrisi təhsil sistemində mərkəzi bir yerə sahib olaraq, gənc nəsilləri milli dəyərləri qorumağa və gələcək nəsillərə ötürməyə təşviq edir.
Bəhman Hüseynli
