Müasir dünya sürətlə dəyişir, texnologiyaların inkişafı, iqtisadi transformasiyalar və sosial tendensiyalar təhsilin, xüsusən də kurikulumun yenilənməsini zəruri edir. Tədris proqramlarının yenilənməsi, müasir dünyaya uyğun bilik və bacarıqların məktəbdə şagirdlərə öyrədilməsi təhsil sisteminin əsas prioritetlərindən birinə çevrilib. Bu proses cəmiyyətin gələcək inkişafına, iqtisadi sabitliyə və sosial bərabərliyə nail olmaq üçün vacib bir addımdır.
Kurikulumun yenilənməsi niyə vacibdir?
Kurikulumun yenilənməsi bir neçə əsas səbəblərə görə vacibdir:
- Sürətli iqtisadi dəyişikliklər
İqtisadiyyatın rəqəmsallaşması, süni intellektin tətbiqi və avtomatlaşdırmanın inkişafı bir çox peşələrin məzmununu dəyişir. Şagirdlərin gələcəkdə texnologiya əsaslı bir iqtisadiyyatda effektiv çalışa bilmələri üçün məktəbdə müvafiq bilik və bacarıqlara yiyələnmələri zəruridir. Məsələn, proqramlaşdırma, məlumat analizləri və rəqəmsal savadlılıq kimi sahələrin kurikulumlara əlavə olunması müasir iqtisadiyyatın tələblərinə cavab verir. - Qlobal rəqabətə uyğunluq
Beynəlxalq əmək bazarında rəqabətə davam gətirmək üçün şagirdlərin qlobal bacarıqlara sahib olması tələb olunur. Yenilənmiş kurikulumlar, dünya səviyyəsində rəqabət qabiliyyətinə malik olmağa kömək edəcək bilik və bacarıqları təmin etməlidir. Buraya xarici dillər, multikultural anlayış və beynəlxalq məsələlərə dair biliklər də daxildir. - Sosial problemlərə cavab
Müasir cəmiyyətlər bir sıra sosial problemlərlə qarşılaşır: ekoloji böhranlar, sosial ədalətsizliklər və əqli sağlamlıq məsələləri. Tədris proqramlarında bu mövzuların əks olunması şagirdlərə problemlərin həll yollarını öyrədir və onların sosial məsuliyyətini artırır. Məsələn, davamlı inkişaf və ətraf mühit problemləri ilə bağlı fənlər kurikuluma daxil edilərək, gələcək nəsillərin ekoloji maariflənməsi təmin edilə bilər.
Müasir kurikulumun əsas istiqamətləri
Kurikulumun yenilənməsi bir çox istiqamətləri əhatə edir, lakin ən çox diqqət ayrılan sahələr aşağıdakılardır:
- STEM təhsili
STEM (elm, texnologiya, mühəndislik və riyaziyyat) sahələrində təhsilin genişləndirilməsi müasir iqtisadiyyatda tələbat olan peşələrə uyğun bacarıqların inkişafına xidmət edir. Elm və texnologiya sahəsindəki yeniliklərə cavab verən bir kurikulum, şagirdləri analitik düşüncə və elmi yanaşmalarla tanış etməyi hədəfləyir. - Sosial-emosional bacarıqlar
İş dünyasında əməkdaşlıq, liderlik, empatiya kimi yumşaq bacarıqlar yüksək qiymətləndirilir. Sosial-emosional bacarıqların inkişafı, şagirdlərin şəxsi və peşəkar həyatlarında uğur qazanması üçün vacibdir. Bu bacarıqlar həmçinin məktəbdə intizamın yaxşılaşdırılması və şagirdlərin sosial cəhətdən yetkin bir şəxsiyyət kimi formalaşmasına kömək edir. - Rəqəmsal savadlılıq və kritik düşünmə
Rəqəmsal dünyada effektiv olmaq, informasiya mənbələrini kritik dəyərləndirmək və məlumatı düzgün şəkildə analiz etmək bacarıqlarını tələb edir. Yenilənmiş tədris proqramları rəqəmsal savadlılığı və kritik düşünmə bacarıqlarını inkişaf etdirən təlimlərə daha çox önəm verir. Bu, şagirdlərin məlumatları analiz etmək, texnologiyadan səmərəli istifadə etmək və sosial mediada yayılan məlumatları düzgün qiymətləndirmək qabiliyyətini artırır. - Yaradıcı və praktik tədris yanaşmaları
Şagirdlərin yaradıcı potensialını üzə çıxaran kurikulumlar onları yalnız nəzəri biliklərlə deyil, eyni zamanda praktiki bacarıqlarla da təmin edir. Layihə əsaslı öyrənmə, praktiki təlim metodları, laboratoriya çalışmaları və digər yaradıcı yanaşmalar şagirdlərin müstəqil düşünmə və tətbiqetmə bacarıqlarını gücləndirir.
Kurikulum yenilənməsində rast gəlinən çətinliklər
Kurikulumun müasir tələblərə uyğun yenilənməsi bir sıra problemlər də doğurur:
- Maliyyə resurslarının çatışmazlığı: Yenilənmiş kurikulumların tətbiqi əlavə maliyyə tələb edir, lakin bəzi ölkələrdə və ya bölgələrdə bu resurslar məhduddur.
- Müəllimlərin hazırlıq səviyyəsi: Müəllimlərin yenilənmiş kurikulumu tətbiq edə bilmələri üçün təlim keçməsi və yeni tədris metodları ilə tanış olması vacibdir.
- İnfrastruktur məhdudiyyətləri: Yenilənmiş tədris proqramlarının tətbiqi, müasir texnoloji infrastruktur tələb edir, lakin bir çox məktəblərdə bu imkanlar yetərli deyil.
Kurikulumun müasir iqtisadi və sosial dəyişikliklərə uyğun yenilənməsi təhsilin keyfiyyətini yüksəltmək, iqtisadi inkişafı sürətləndirmək və sosial problemləri həll etmək baxımından mühüm addımdır. Bu prosesin səmərəli olması üçün hökumət, təhsil müəssisələri və müəllimlər arasında əməkdaşlıq vacibdir. Yenilənmiş kurikulumların məktəblərdə tətbiqi üçün resurslar ayrılmalı, müəllimlərə müvafiq təlimlər keçirilməli və tələbələrə daha geniş praktik imkanlar yaradılmalıdır.
Bu yolla, məktəblər müasir dünya ilə ayaqlaşan, fərdi inkişaf və peşə bacarıqlarına sahib gənclər yetişdirməyi hədəfləyə bilərlər.
Bəhman Hüseynli
