Elmi-tədqiqat fəaliyyətləri, bir ölkənin təhsil və iqtisadi inkişafında mühüm rol oynayan əsas elementlərdən biridir. İnnovasiya və yeni texnologiyaların inkişafı məhz güclü elmi-tədqiqat infrastrukturu və ona əsaslanan araşdırmalar sayəsində mümkündür. Lakin Azərbaycanın təhsil və elm sektorunda bu sahədə bir sıra əhəmiyyətli çatışmazlıqlar mövcuddur.

Mövcud durumun təsviri Azərbaycanda elmi-tədqiqat imkanları hələ də məhdud olaraq qalır və təhsil müəssisələrinin çoxu bu istiqamətdə ciddi problemlərlə üzləşir. Universitetlərdə və tədqiqat mərkəzlərində yetərli maliyyə dəstəyinin olmaması, müasir laboratoriya avadanlıqlarının çatışmazlığı və müasir elmi resurslara çıxış imkanlarının məhdudluğu bu problemlərin əsasını təşkil edir. Bunun nəticəsində, ölkədə innovativ layihələr və tədqiqat işləri istənilən səviyyədə inkişaf edə bilmir.

Elmi-tədqiqatın təhsilə təsiri Elmi-tədqiqat fəaliyyəti olmadan təhsil sadəcə məlumat ötürmə prosesinə çevrilir. Müəllimlər və tələbələr tədqiqat bacarıqlarından məhrum qalır, bu isə onların analitik düşünmə, problem həll etmə və yaradıcı yanaşma qabiliyyətlərinə mənfi təsir göstərir. Bundan başqa, elmi-tədqiqatlar tələbələrin dərindən öyrənməsinə və elmi kəşflərin real həyatda tətbiq edilməsinə imkan yaradır. Beləliklə, bu imkanların zəif inkişafı yalnız təhsilin deyil, həm də iqtisadiyyatın inkişafını ləngidir.

Əsas çətinliklər

1. Maliyyə məhdudiyyətləri – Tədqiqatlar üçün ayrılan maliyyə dəstəyi çox vaxt yetərsiz olur, bu isə universitetlərin və tədqiqat institutlarının fəaliyyətini məhdudlaşdırır.
2. Müasir infrastrukturun çatışmazlığı – Əksər elmi mərkəzlərdə və universitetlərdə müasir laboratoriya və avadanlıqların olmaması tədqiqatların keyfiyyətini aşağı salır.
3. Beynəlxalq əməkdaşlıqların məhdudluğu – Beynəlxalq tədqiqat proqramlarına və layihələrə çıxışın məhdud olması, yerli alimlərin və tədqiqatçıların qlobal bilik mübadiləsindən kənarda qalmasına səbəb olur.
4. Kadr çatışmazlığı – Elmi-tədqiqat işlərində çalışmaq üçün yetərli təcrübəyə malik mütəxəssislərin olmaması, bu sahədəki inkişafı əngəlləyir.

Həll yolları və tövsiyələr

1. Maliyyə dəstəyinin artırılması – Elmi-tədqiqatlara daha çox vəsait ayrılması, bu sahədə müstəqil və kollektiv layihələrin inkişafına imkan verəcək.
2. Universitet və elmi mərkəzlərin modernləşdirilməsi – Müasir laboratoriya və texnologiyalarla təchiz edilmiş tədqiqat mərkəzlərinin yaradılması və mövcud olanların modernləşdirilməsi lazımdır.
3. Beynəlxalq əməkdaşlıqların təşviqi – Xarici universitetlər və tədqiqat mərkəzləri ilə əməkdaşlıq müqavilələrinin bağlanması, elmi konfranslara və layihələrə qoşulmaq imkanları genişləndirilməlidir.
4. Gənc tədqiqatçıların dəstəklənməsi – Gənc alimlərin və tələbələrin tədqiqat işlərində iştirakını təşviq etmək üçün xüsusi qrantlar və proqramlar təsis olunmalıdır.

 Elmi-tədqiqat fəaliyyətlərinin zəif inkişafı Azərbaycanın təhsil və elm sahələrinin qarşısında duran böyük çağırışlardan biridir. Bu sahədə aparılacaq hər bir islahat, ölkənin elmi və texnoloji potensialının güclənməsinə, təhsil səviyyəsinin yüksəldilməsinə və ümumi inkişafına mühüm töhfə verəcək. Azərbaycanın elmi gələcəyi üçün tədqiqat mədəniyyətinin təşviqi və dəstəklənməsi vacibdir. Bu yolda atılacaq addımlar, ölkənin qlobal elm və texnologiya arenalarında layiqli yer tutmasına imkan yaradacaq.

Bəhman Hüseynli