Azərbaycan təhsil sistemi bir çox müsbət xüsusiyyətə malik olsa da, mövcud sosial-iqtisadi reallıqlarla tam uyğunlaşmaması, gənclərin iş dünyasına adaptasiya prosesini çətinləşdirir. Qlobal iqtisadi və texnoloji dəyişikliklər sürətlə baş verdiyi halda, təhsil sisteminin bu dəyişikliklərə uyğunlaşma bacarığı məhdud qalır. Bu uyğunsuzluq isə gələcək nəsillərin rəqabətqabiliyyətliliyinə və ölkənin iqtisadi inkişafına təsir edir.
Problemin əsas cəhətləri
- Peşə təhsilinin qeyri-kafiliyi: Azərbaycanda peşə təhsilinin inkişaf səviyyəsi iş bazarının tələblərini tam əks etdirmir. Əmək bazarında peşəkar kadrlara tələbat yüksək olsa da, peşə məktəblərinin və tədris proqramlarının müasir tələblərə cavab verməməsi nəticəsində gənclər praktik bacarıqlardan məhrum qalır.
- Müasir ixtisasların tədrisində geri qalma: Dünyada texnologiyanın sürətli inkişafı ilə yeni ixtisaslara və bacarıqlara tələbat artır. İnformasiya texnologiyaları, rəqəmsal marketinq, data analitikası kimi sahələrdə tədris proqramlarının məhdud olması, tələbələrin rəqabətli bacarıqlar qazanmasını çətinləşdirir.
- İş bazarı ilə təhsil arasında əlaqənin zəifliyi: Təhsil proqramları çox vaxt real iş bazarının tələblərini əks etdirmir. Universitet və kolleclərin məzunları müasir iqtisadi şəraitdə ehtiyac duyulan bilik və bacarıqları kifayət qədər əldə etmir və bu da işsizlik problemini daha da dərinləşdirir.
- Müasir tədris metodlarının azlığı: Ənənəvi tədris metodlarının üstünlük təşkil etməsi, tələbələrin kritik düşünmə, problem həll etmə, komanda işi kimi zəruri bacarıqlara yiyələnməsini məhdudlaşdırır. Bu isə müasir iş yerlərində tələb olunan əsas bacarıqlardan məhrum olan məzunların yetişməsinə səbəb olur.
Çözüm yolları və təkliflər
Mövcud sosial-iqtisadi reallıqlara uyğun bir təhsil sistemi qurmaq üçün bir neçə əsas addım atılmalıdır:
- Peşə təhsilinə investisiyanın artırılması: Peşə təhsilinin iş bazarının tələblərinə uyğunlaşdırılması üçün dövlət və özəl sektor əməkdaşlığında yeni proqramlar təşkil edilməli, peşə məktəblərinin infrastrukturu müasirləşdirilməlidir.
- Texnoloji və rəqəmsal bacarıqların inkişafına diqqət: İT və digər müasir sahələr üzrə ixtisaslar tədris proqramlarına daxil edilməli, tələbələrə rəqəmsal və texnoloji bacarıqları artırmağa imkan verən təlimlər keçirilməlidir.
- İş bazarı və təhsil arasında körpünün gücləndirilməsi: Universitetlər və işəgötürənlər arasında əməkdaşlıq proqramları, təcrübə imkanları artırılmalı, real iş bazarının tələbləri nəzərə alınaraq kurikulumlar yenilənməlidir.
- Davamlı təlimlər və peşəkar inkişaf: İş bazarının dəyişən tələblərinə uyğunlaşmaq üçün tələbələrə davamlı təlimlər və peşəkar inkişaf proqramları təqdim edilməlidir. Bu, məzunların yeni ixtisas və biliklərə yiyələnməsinə kömək edəcək.
Təhsil sisteminin mövcud sosial-iqtisadi reallıqlara uyğunlaşdırılması, ölkənin iqtisadi inkişafı və gənclərin iş imkanlarının genişlənməsi baxımından vacibdir. Bu uyğunlaşma, Azərbaycanın gənclərinin beynəlxalq rəqabətə davamlı, çevik və bacarıqlı işçi qüvvəsi kimi yetişməsini təmin edəcək. Təhsildə strateji yanaşma və müasir iqtisadi reallıqlar nəzərə alınmaqla, gələcək nəsillərin daha parlaq gələcəyinə zəmin yaradıla bilər.
Bəhman Hüseynli
