Müasir dünyada yalnız akademik biliklər uğurlu gələcək üçün kifayət etmir. İnsanlar arasında effektiv ünsiyyət qurmaq, emosiyaları idarə etmək və çətinliklərə uyğunlaşmaq bacarıqları da vacibdir. Sosial-emosional bacarıqlar (SEB) bu ehtiyacları qarşılamaq üçün mühüm bir yanaşmadır və təhsil sistemində öz yerini getdikcə daha çox möhkəmləndirir. Azərbaycanda da bu istiqamətdə yeni təşəbbüslərə böyük ehtiyac var.
Sosial-emosional bacarıqlar nədir?
Sosial-emosional bacarıqlar insanların özünü dərk etməsi, emosiyalarını idarə etməsi, başqaları ilə sağlam münasibətlər qurması və problemləri həll etmə qabiliyyətini əhatə edir. Bu bacarıqların əsas komponentləri aşağıdakılardır:
- Özünüdərk: İnsan öz güclü və zəif tərəflərini tanıyır və emosiyalarını dərk edir.
- Özünüidarəetmə: Stress və çətinliklər zamanı emosiyaları effektiv idarə etmək bacarığı.
- Sosial şüur: Başqalarının duyğularını anlamaq və empatiya göstərmək.
- Münasibətlərin idarə edilməsi: Sağlam, qarşılıqlı hörmətə əsaslanan əlaqələr qurmaq.
- Qərar vermə: Əxlaqi və məsuliyyətli qərarlar qəbul etmək.
Niyə SEB təhsildə vacibdir?
Sosial-emosional bacarıqlar təhsilin yalnız dərs otağı ilə məhdudlaşmadığını, həyat boyu davam etdiyini göstərir. Bu bacarıqların təhsil proqramlarına daxil edilməsi şagirdlərin:
- Akademik nəticələrini yaxşılaşdırır: Emosional balans akademik performansa müsbət təsir edir.
- Psixoloji sağlamlığını dəstəkləyir: SEB-in gücləndirilməsi ilə depressiya və stress halları azalır.
- Cəmiyyətə daha yaxşı inteqrasiya etməsinə kömək edir: Şagirdlər konstruktiv münasibətlər qurur və əməkdaşlıq bacarıqlarını inkişaf etdirirlər.
Azərbaycanda SEB-in tədrisi: Hazırkı vəziyyət
Azərbaycan təhsil sistemində sosial-emosional bacarıqların inkişafı ilə bağlı müəyyən addımlar atılmışdır. Məsələn:
- Məktəblərdə psixoloji xidmətlər təşkil olunmuşdur.
- "Həyat bilgisi" və "Şəxsiyyətin inkişafı" kimi fənlər vasitəsilə bəzi SEB-lər tədris edilir. Lakin bu sahədə daha strukturlaşmış yanaşmalara ehtiyac vardır. Müəllimlər üçün xüsusi təlimlərin keçirilməsi və müasir tədris metodlarının tətbiqi bu prosesin əsasını təşkil etməlidir.
Gələcəkdə SEB tədrisi üçün təşəbbüslər
Sosial-emosional bacarıqların inkişafı Azərbaycan təhsil sistemində aşağıdakı təşəbbüslər vasitəsilə gücləndirilə bilər:
- SEB proqramlarının hazırlanması: Təhsil Nazirliyi tərəfindən məktəbəqədər, ibtidai və orta məktəblər üçün uyğun proqramların hazırlanması.
- Müəllimlərin təlimi: SEB təlimi üzrə ixtisaslaşmış müəllimlərin hazırlanması.
- İnnovativ təlim metodları: Rol oyunları, qrup müzakirələri və praktiki fəaliyyətlər vasitəsilə şagirdlərin iştirakını təmin etmək.
- Psixoloji dəstək xidmətlərinin genişləndirilməsi: Məktəblərdə daha güclü psixoloji dəstək sisteminin qurulması.
Sosial-emosional bacarıqlar təhsilin gələcəyidir. Bu bacarıqlar şagirdlərin həyat keyfiyyətini artırır və cəmiyyətdə daha uğurlu və məsuliyyətli fərdlərin formalaşmasına kömək edir. Azərbaycan təhsil sistemi bu istiqamətdə daha mütərəqqi addımlar atarsa, ölkəmizin gənc nəslini yalnız akademik biliklərlə deyil, eyni zamanda həyati bacarıqlarla da təmin edə bilər. Təhsil sadəcə bilik deyil, həm də həyat üçün hazırlıqdır.
Bəhman Hüseyn
