Beynəlxalq təhsil standartlarına uyğunlaşma, təhsil sisteminin müasir tələblərə cavab verməsi, qlobal əmək bazarına inteqrasiya və ölkənin təhsil reytinqlərinin yüksəlməsi üçün vacibdir. Lakin Azərbaycanın təhsil sistemində bu proses ləng və müəyyən maneələrlə üzləşir. Bu vəziyyət həm təhsil keyfiyyətinə, həm də ölkənin qlobal rəqabət qabiliyyətinə mənfi təsir göstərir.

Beynəlxalq təhsil standartları, təhsilin məzmunu, tədris metodları, qiymətləndirmə yanaşmaları və təhsil idarəçiliyi sahəsində qəbul edilən qlobal meyarlardır. Bu standartlar, şagirdlərin bilik və bacarıqlarının ölçülməsi, kurikulumların müasir tələblərə uyğunlaşdırılması və təhsil prosesinin effektivliyini təmin etmək məqsədi daşıyır.

Son illərdə Azərbaycan təhsilində beynəlxalq standartlara uyğunlaşma istiqamətində bəzi addımlar atılmışdır. Müəyyən məktəblərdə beynəlxalq kurikulumlar tətbiq edilir, PISA kimi beynəlxalq qiymətləndirmə proqramlarında iştirak təmin olunur və bəzi universitetlər Boloniya prosesinə uyğun tədris sistemini tətbiq edir.

Lakin bu cür irəliləyişlər ümumi sistem səviyyəsində deyil, daha çox pilot layihələr və xüsusi proqramlar çərçivəsində baş verir. Təhsil sistemində vahid bir yanaşma və genişmiqyaslı uyğunlaşma prosesi hələ də ləng gedir.

Problemlər

1. İnfrastruktur və resurs çatışmazlığı
   Müasir beynəlxalq standartlara uyğun təhsil vermək üçün lazım olan texnologiya, avadanlıq və resurslar çoxsaylı məktəblərdə mövcud deyil.
2. Müəllimlərin hazırlıq səviyyəsi
   Müəllimlərin böyük bir qismi beynəlxalq standartlara uyğun metod və yanaşmaları tətbiq etməkdə çətinlik çəkir. Peşəkar inkişaf proqramları məhdud və təsirsizdir.
3. Dil baryeri
   Xarici dillərin tədrisi zəif olduğu üçün şagirdlər beynəlxalq kurikulumlara və resurslara çıxışda çətinlik yaşayır. Bu, həmçinin qlobal təhsil mühitinə inteqrasiyanı çətinləşdirir.
4. Məktəblərin qeyri-bərabərliyi
   Paytaxt və iri şəhərlərdə müəyyən irəliləyişlər müşahidə olunsa da, bölgələrdə təhsil müəssisələri beynəlxalq standartlara uyğunlaşma prosesində geridə qalır.
5. Qanunvericilik və idarəetmə problemləri
   Təhsil qanunvericiliyində beynəlxalq standartlara tam uyğunluq hələ təmin edilməyib. Təhsil sahəsində idarəetmə sisteminin mərkəzləşdirilmiş və çevik olmayan strukturu bu prosesə mane olur.

Həll yolları

• Müəllimlərin hazırlığının təkmilləşdirilməsi: Beynəlxalq standartlara uyğun tədris metodlarını mənimsəmək üçün müəllimlərə təlimlər təşkil edilməli və onların peşəkar inkişafı davamlı dəstəklənməlidir.
• Kurikulumların yenilənməsi: Tədris proqramları əmək bazarının tələbləri və qlobal trendlər nəzərə alınaraq müasir yanaşmalarla yenilənməlidir. STEAM, kritik düşüncə və layihə əsaslı tədris kimi metodlar geniş tətbiq edilməlidir.
• Beynəlxalq əməkdaşlıq: Dünya Bankı, UNESCO və digər beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq artırılmalı, qlobal təcrübələrdən istifadə edilməlidir.
• Məktəblərin texniki təminatı: Məktəblərin texnologiya ilə təchizatı və rəqəmsal resurslara çıxış təmin edilməlidir.
• Qiymətləndirmə sisteminin təkmilləşdirilməsi: Beynəlxalq qiymətləndirmə meyarları əsasında şagird biliklərinin və bacarıqlarının obyektiv dəyərləndirilməsi təmin edilməlidir.

Azərbaycan təhsilinin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması yalnız təhsil sahəsi üçün deyil, həm də ölkənin ümumi inkişafı üçün strateji əhəmiyyət daşıyır. Qlobal təhsil sisteminə inteqrasiya həm təhsil alanların bacarıqlarının artırılmasına, həm də ölkənin beynəlxalq arenadakı nüfuzunun güclənməsinə töhfə verəcəkdir.

Bu yolda həm dövlətin, həm də cəmiyyətin birgə səyləri vacibdir. Təhsildə beynəlxalq standartlara uyğunlaşma prosesi yalnız qanun və proqramlarla deyil, eyni zamanda, hər bir təhsil iştirakçısının dəyişikliklərə açıq olması ilə mümkündür. Azərbaycan üçün bu yolda maneələr olsa da, fürsətlər də çoxdur. İrəliləyişlər davamlı və məqsədyönlü olduqda, təhsil sistemimiz qlobal rəqabətə hazır olacaqdır.

Bəhman Hüseyn