Son illərdə Azərbaycan təhsil sistemində müzakirə olunan ən aktual mövzulardan biri orta məktəblərin optimallaşdırılmasıdır. Bu proses məktəblərin sayının, yerləşməsinin və resurslarının daha səmərəli təşkil olunmasını nəzərdə tutur. Məqsəd təhsilin keyfiyyətini artırmaq, resursların israfının qarşısını almaq və daha dayanıqlı təhsil infrastrukturu yaratmaqdır. Lakin bu istiqamətdə atılan addımların düzgünlüyü və təsirləri geniş müzakirələrə səbəb olur.
Optimallaşdırmanın əsas məqsədləri
- Resursların daha effektiv istifadəsi: Şagird sayı az olan məktəblərin saxlanılması böyük maliyyə xərcləri tələb edir. Optimallaşdırma ilə bu xərclər azaldıla bilər.
- Təhsil keyfiyyətinin yüksəldilməsi: Az sayda şagirdlə fəaliyyət göstərən məktəblərdə müəllimlərin peşəkarlığına uyğun tədris təşkil etmək çətin olur. Şagirdlər daha yaxşı şəraitə malik məktəblərdə təhsil alarsa, bu, nəticələrə müsbət təsir göstərə bilər.
- Müasir infrastrukturun yaradılması: Müəyyən məktəblərin birləşdirilməsi və ya yenidən qurulması daha müasir və təchiz olunmuş məktəb binalarının inşasına şərait yaradır.
Problemlər və tənqidlər
- Şagirdlərin uzaq məsafələrə getməsi: Məktəblərin birləşdirilməsi zamanı şagirdlər daha uzaqda yerləşən məktəblərə getməli olur. Bu, xüsusilə kənd yerlərində böyük narahatlıq yaradır. Uzaq məsafələr həm vaxt itkisinə, həm də təhlükəsizlik risklərinə səbəb ola bilər.
- Sosial-iqtisadi təsirlər: Kiçik məktəblərin bağlanması həmin məktəblərdə çalışan müəllim və işçilərin işsiz qalmasına səbəb ola bilər. Bu isə yerli icmalarda sosial problemləri artırır.
- İcma məktəblərinin əhəmiyyəti: Kənd məktəbləri yalnız təhsil mərkəzi deyil, eyni zamanda icmanın sosial mədəniyyət mərkəzidir. Bu məktəblərin bağlanması icma həyatı üçün mənfi təsir yarada bilər.
- Uyğun alternativlərin təmin olunmaması: Məktəblərin bağlanmasından əvvəl şagirdlərin nəqliyyat, yeni təhsil mühiti və digər ehtiyaclarının təmin olunması həmişə planlaşdırılmır.
Alternativ yanaşmalar
Optimallaşdırma prosesi yalnız məktəbləri bağlamaqdan ibarət olmamalıdır. Bununla yanaşı, aşağıdakı alternativ yanaşmalar da tətbiq oluna bilər:
- İnnovativ təhsil modellərinin tətbiqi: Az sayda şagirdi olan kənd məktəblərində rəqəmsal texnologiyalar və məsafədən təhsil modelləri tətbiq edilə bilər.
- Nəqliyyat sisteminin təkmilləşdirilməsi: Uzaq məsafələrə getməli olan şagirdlər üçün təhlükəsiz və keyfiyyətli nəqliyyat təmin olunmalıdır.
- Regional tədris mərkəzlərinin yaradılması: Bəzi ərazilərdə böyük və müasir təhsil kompleksləri qurularaq müxtəlif məktəblərdən şagirdlər bu mərkəzlərdə təhsil ala bilərlər.
- Yerli icma ilə məsləhətləşmələr: Optimallaşdırma qərarları qəbul olunarkən valideynlər, müəllimlər və yerli icma ilə müzakirələr aparılmalıdır.
Orta məktəblərin optimallaşdırılması bir çox baxımdan zəruri prosesdir, lakin onun uğurlu həyata keçirilməsi üçün hərtərəfli planlaşdırma və düzgün yanaşma tələb olunur. Təhsilin keyfiyyətini artırmaq məqsədi ilə edilən dəyişikliklər sosial və iqtisadi təsirləri nəzərə almalıdır. Optimallaşdırma, yalnız infrastruktur dəyişikliyi deyil, həm də təhsil prosesinin yenilənməsi deməkdir. Bu məqsədə nail olmaq üçün dövlət qurumları, icmalar və təhsil mütəxəssisləri birlikdə fəaliyyət göstərməlidir.
Bəhman Hüseyn
