Azərbaycan təhsil sistemi qlobal mühitdə yerini necə tapacaq?
Müasir dövrdə təhsil sistemi yalnız ölkə daxilində deyil, beynəlxalq səviyyədə dəyişən tendensiyalar və çağırışlarla formalaşır. Rəqəmsallaşma, inklüzivlik, həyat boyu öyrənmə və dayanıqlı inkişaf prinsipləri kimi trendlər, təhsil qanunvericiliyinin yenilənməsini qaçılmaz edir. Azərbaycanda da təhsil qanunlarının modernləşdirilməsi, ölkənin iqtisadi, sosial və mədəni inkişafı üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir.
Qlobal trendlər və onların təhsil qanunlarına təsiri
- Rəqəmsal transformasiya: Təhsil sistemində texnologiyaların rolu artmaqdadır. Süni intellektdən istifadə, onlayn tədris və rəqəmsal resursların geniş tətbiqi təhsil qanunlarında bu yeni reallıqları əks etdirməyi zəruri edir. Hazırkı qanunlar rəqəmsal təhlükəsizlik, müəllif hüquqları və distant təhsil kimi məsələlərdə hələ də boşluqlarla üzləşir.
- İnklüziv təhsil: Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların təhsil hüquqları yalnız beynəlxalq standartlara uyğun şəkildə təmin edilə bilər. Bu sahədə qanunların yenilənməsi, xüsusi tədris ehtiyaclarını qarşılamaq üçün maliyyələşmə və resurs bölüşdürülməsində dəyişikliklər tələb edir.
- Yaşıl təhsil və dayanıqlı inkişaf: Təhsil müəssisələrinin ekoloji standartlara uyğunlaşdırılması və davamlı inkişaf tədrisi müasir dövrün əsas prioritetlərindəndir. Bu, qanunlarda ekoloji maarifləndirmə ilə bağlı xüsusi maddələrin əlavə olunmasını tələb edir.
- Həyat boyu öyrənmə: Əmək bazarının tələbləri daim dəyişir. Bu səbəbdən, qanunvericilikdə peşəkar inkişaf və yenidən ixtisaslaşma imkanlarının genişləndirilməsi ilə bağlı mexanizmlər yaradılmalıdır.
Azərbaycan təhsil qanunvericiliyindəki mövcud çətinliklər
Azərbaycanda təhsil qanunlarının müasir çağırışlara tam cavab verməməsi bir çox sahədə problemlər yaradır. Misal üçün:
- Bürokratik maneələr: Yeni texnologiyaların tətbiqi üçün lazım olan hüquqi prosedurlar hələ də mürəkkəbdir.
- Regionlararası fərqlər: Kənd yerlərində təhsil imkanlarının məhdudluğu qanunların tətbiqində bərabərsizliyə səbəb olur.
- Müəllim hüquqları: Müəllimlərin peşəkar inkişafı və rəqəmsal təhsildə iştirakını təşviq edən hüquqi çərçivə yetərsizdir.
Modernləşdirmə üçün addımlar
Təhsil qanunlarının dəyişən qlobal trendlərə uyğunlaşdırılması üçün aşağıdakı addımların atılması vacibdir:
- Qanunların beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması: UNESCO, OECD və digər beynəlxalq təşkilatların tövsiyələri əsasında təhsil qanunlarında dəyişikliklər edilməlidir.
- Texnoloji yeniliklərin inteqrasiyası: Distant təhsil və rəqəmsal öyrənmə ilə bağlı xüsusi qanunların qəbul edilməsi, həmçinin rəqəmsal təhlükəsizlik məsələlərinin tənzimlənməsi.
- Maliyyə və resursların təminatı: İnklüzivlik və rəqəmsal təhsilin inkişafı üçün dövlət tərəfindən daha çox maliyyə dəstəyi göstərilməlidir.
- Monitorinq və qiymətləndirmə: Təhsil qanunlarının tətbiqinin nəticələrini davamlı olaraq izləmək üçün müasir monitorinq mexanizmləri yaradılmalıdır.
Azərbaycanın təhsil sistemində qanunvericiliyin modernləşdirilməsi, ölkənin qlobal rəqabət qabiliyyətini artırmaq və gələcək nəsillərin keyfiyyətli təhsil almasını təmin etmək üçün vacibdir. Bu prosesdə hökumət, təhsil ekspertləri, beynəlxalq təşkilatlar və vətəndaş cəmiyyəti birlikdə çalışmalıdır. Yalnız bu yolla ölkə qlobal təhsil trendləri ilə ayaqlaşa bilər.
Bəhman Hüseyn
