Tədris prosesi, yalnız biliklərin ötürülməsi deyil, həm də şagirdlərin şəxsiyyət kimi formalaşmasına və onların həyat üçün lazım olan bacarıqları mənimsəməsinə yönəlmiş bir fəaliyyətdir. Bu prosesin uğurlu həyata keçirilməsi üçün pedaqoji və psixoloji xüsusiyyətlərin nəzərə alınması vacibdir. Müasir təhsil sistemi, yalnız akademik biliklərə deyil, həm də sosial-emosional bacarıqların inkişafına diqqət ayırmağı tələb edir.
Tədris prosesində məqsədin dəqiq müəyyən edilməsi müəllim və şagirdlərin fəaliyyət istiqamətini aydınlaşdırır. Müəllimlər təlim məqsədlərini konkret, ölçülə bilən və real olaraq təyin etməlidir.
Hər bir şagirdin fərdi xüsusiyyətləri, maraqları və potensialı nəzərə alınaraq təlim təşkil edilməlidir. Bu yanaşma şagirdlərin öyrənmə prosesinə daha aktiv qoşulmasını təmin edir.
Ənənəvi təlim üsullarından fərqli olaraq, interaktiv metodlar şagirdlərin dərs prosesində fəal iştirakını təşviq edir. Qrup işləri, layihələr və debatlar kimi üsullar, təlim prosesini daha maraqlı və məhsuldar edir.
Layihə əsaslı təlim, şagirdlərin nəzəri bilikləri praktiki fəaliyyətlə əlaqələndirməsinə imkan yaradır. Bu yanaşma, həm də şagirdlərin yaradıcılıq və komandada işləmə bacarıqlarını inkişaf etdirir.
Müəllim yalnız bilik ötürən deyil, həm də rəhbər və ilham mənbəyi rolunu oynamalıdır. Şagirdlərlə empatik münasibət qurmaq, onların öyrənməyə olan motivasiyasını artırır.
Tədris prosesində müxtəlif yaş qruplarının psixoloji xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır. Məsələn, ibtidai sinif şagirdləri oyun əsaslı təlimdən daha çox faydalanır, yuxarı sinif şagirdləri isə analitik və tənqidi düşüncə bacarıqlarını inkişaf etdirməyə meyllidirlər.
Motivasiya tədris prosesinin uğurlu olmasında əsas amillərdən biridir. Şagirdlərin daxili maraqlarını oyandırmaq və öyrənməyə həvəsləndirmək üçün müxtəlif stimullar (mükafatlar, təqdir etmə və s.) tətbiq edilə bilər.
Tədris prosesində şagirdlərin emosional vəziyyətini nəzərə almaq, onların dərsə olan münasibətini müsbət yöndə təsir edə bilər. Müəllimlər, stresin və mənfi emosiyaların öyrənmə qabiliyyətinə təsirini azaltmaq üçün dəstək göstərməlidir.
Psixoloji yanaşma tədris prosesində şagirdlərə tənqidi düşünmə və problemləri həll etmə bacarıqlarını öyrətməyi nəzərdə tutur. Bu, onların öz fikirlərini sərbəst ifadə etməsinə və həyatda çətinlikləri daha asan dəf etməsinə kömək edir.
Tədris prosesində sosial-emosional bacarıqların inkişafına diqqət yetirilməlidir. Şagirdlərə komanda işində iştirak etmək, empati qurmaq və problemləri sülh yolu ilə həll etmək öyrədilməlidir.
Pedaqoji və psixoloji yanaşmaların birlikdə tətbiqi təlim prosesinin keyfiyyətini artırır. Məsələn:
Tədris prosesinin uğurlu təşkili, pedaqoji və psixoloji yanaşmaların tarazlaşdırılmasını tələb edir. Bu yanaşma, şagirdlərin bilik və bacarıqlarının inkişafını təmin etməklə yanaşı, onları sosial, emosional və əxlaqi baxımdan daha yetkin fərdlər kimi formalaşdırır. Müəllimlərin bu prosesdəki rolu isə yalnız tədris etməklə bitmir; onlar həm də şagirdlərin həyat yolunda bir istiqamətverici kimi çıxış edir.
Effektiv tədris, şagirdlərə bilik öyrətməklə yanaşı, onlara həyatda uğur qazanmaq üçün zəruri olan dəyərləri və bacarıqları aşılamaq üçün mükəmməl bir platformadır.
Bəhman Hüseyn