2025-ci ildə ali təhsil müəssisələrində təqdim olunacaq “Riyaziyyat və fizika müəllimliyi”, “Data analitikası”, “Kənd təsərrüfatı texnologiyaları”, “Heyvandarlıq”, “Qidalanma və diyetologiya”, “Proqram təminatı mühəndisliyi” və “Qida texnologiyaları” ixtisasları ölkənin iqtisadi və elmi inkişafına yönəlmiş strateji addım kimi qiymətləndirilə bilər. Təhsil eksperti Kamran Əsədov bu yeni ixtisasların əhəmiyyəti və perspektivləri barədə fikirlərini bölüşür.
Əsədovun sözlərinə görə, tədris proqramlarına daxil edilən bu ixtisaslar əmək bazarının tələblərinə uyğun olaraq formalaşdırılıb. Məsələn, riyaziyyat və fizika sahəsində müəllimlərin çatışmazlığı Azərbaycan təhsil sistemində uzun müddətdir mövcuddur. 2023-cü ilin statistikasına əsasən, ölkə üzrə bu sahələrdə ixtisaslı müəllimlərin təminatında 12%-lik boşluq qeydə alınıb. Müəllimlik peşəsinə marağın artırılması üçün yeni tədris modelləri tətbiq olunmalı və bu sahənin prestiji yüksəldilməlidir.
“Data analitikası” isə 21-ci əsrin ən tələb olunan peşələrindən biridir. Beynəlxalq statistikalar göstərir ki, dünya üzrə data analitiklərinə tələbat illik 15%-dən çox artır. Azərbaycanda da bu sahədə kadr hazırlığına böyük ehtiyac var. Əsədov vurğulayır ki, “Data analitikası” ixtisasının təqdim edilməsi gənclərin rəqəmsal bacarıqlarını inkişaf etdirməklə yanaşı, ölkənin müxtəlif sahələrində — biznes, səhiyyə, təhsil və hətta dövlət idarəçiliyində innovativ yanaşmaların tətbiqini təmin edə bilər.
“Kənd təsərrüfatı texnologiyaları” və “Heyvandarlıq” kimi ixtisaslar Azərbaycan iqtisadiyyatının qeyri-neft sektorunun inkişafında mühüm rol oynaya bilər. FAO-nun (Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı) məlumatına görə, Azərbaycan əhalisinin 37%-i kənd təsərrüfatında məşğuldur. Lakin bu sahədə innovativ texnologiyaların tətbiqi və yüksək ixtisaslı kadrların çatışmazlığı ciddi bir problemdir. Yeni ixtisaslar müasir texnologiyaların istifadəsini təşviq edərək məhsuldarlığın artırılmasına və aqrar sektorun rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsinə töhfə verə bilər.
“Qidalanma və diyetologiya” və “Qida texnologiyaları” ixtisasları isə həm milli səhiyyə sisteminə, həm də ərzaq sənayesinə mühüm təsir göstərə bilər. Statistikaya əsasən, Azərbaycanda piylənmə və qeyri-infeksion xəstəliklərin artımı ciddi narahatlıq doğurur. Dünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, ölkə əhalisinin 22%-i artıq çəki və onun yaratdığı sağlamlıq problemləri ilə üzləşir. Bu ixtisaslar üzrə hazırlanan mütəxəssislər qida təhlükəsizliyinin təmin olunmasında və əhalinin sağlam qidalanma vərdişlərinin formalaşdırılmasında əsas rol oynayacaqlar.
Əsədov “Proqram təminatı mühəndisliyi” ixtisasının da müasir cəmiyyətin əsas tələblərindən biri olduğunu qeyd edir. Rəqəmsallaşmanın geniş yayıldığı bir dövrdə informasiya texnologiyaları mütəxəssislərinə olan ehtiyac hər il artır. Beynəlxalq hesabatlara görə, 2024-cü ilə qədər dünyada 1 milyondan çox IT mütəxəssisi çatışmazlığı proqnozlaşdırılır. Azərbaycan da bu qlobal tendensiyanın bir hissəsidir və proqram təminatı mühəndislərinin hazırlanması bu sahədəki boşluğu doldura bilər.
Ekspertin fikrincə, yeni ixtisasların tətbiqi ilə yanaşı, onların tədris keyfiyyəti və praktik əhəmiyyəti də diqqət mərkəzində olmalıdır. Universitetlər bu sahələrdə beynəlxalq standartlara uyğun proqramlar hazırlamalı, tələbələrə həm nəzəri biliklər, həm də praktiki təcrübə qazandırmalıdır. Eyni zamanda, dövlət və özəl sektor bu tələbələrin məşğulluğunu təmin etmək üçün strateji əməkdaşlıq etməlidir.
Yeni ixtisaslar əmək bazarının tələblərinə uyğun təhsil proqramlarının formalaşdırılması istiqamətində mühüm addımdır. Əsədov hesab edir ki, bu ixtisasların inkişafı yalnız təhsil sisteminin deyil, eyni zamanda milli iqtisadiyyatın və sosial rifahın irəliləyişinə əhəmiyyətli töhfə verə bilər. Bu sahədə uğur əldə etmək üçün isə tələbələrə uyğun şərait yaradılması, eləcə də cəmiyyətdə bu peşələrin önəmini vurğulamaq mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Bəhman Hüseynli