Müasir təhsil sistemində yaradıcılıq işləri yalnız öyrənmə prosesini zənginləşdirmir, eyni zamanda şagirdlərin fərdi bacarıqlarını ortaya çıxarmaqda və inkişaf etdirməkdə mühüm rol oynayır. Bu işlərin uğurlu nəticə verməsi üçün onların planlaşdırılması və stimullaşdırılması strateji yanaşma tələb edir. Məktəblərdə yaradıcılıq işlərinin məqsədyönlü şəkildə təşkili həm müəllimlər, həm də şagirdlər üçün yeni imkanlar yaradır.
Yaradıcılıq işlərinin planlaşdırılmasının əhəmiyyəti
Yaradıcılıq fəaliyyətlərinin təsirli olması onların düzgün planlaşdırılmasından asılıdır. Yaxşı planlaşdırılmış işlər:
- Şagirdlərin maraq və bacarıqlarını nəzərə alır.
- Məqsədəuyğun və ölçülə bilən nəticələr təyin edir.
- Resursların effektiv istifadəsini təmin edir.
- Uzunmüddətli təhsil və inkişaf məqsədlərinə xidmət edir.
Planlaşdırmanın mərhələləri
- Məqsədin müəyyənləşdirilməsi
Hər bir yaradıcı fəaliyyətin arxasında aydın məqsəd dayanmalıdır. Məsələn, şagirdlərin tənqidi düşünmə bacarıqlarını artırmaq, onların emosional ifadə qabiliyyətlərini inkişaf etdirmək və ya əməkdaşlıq bacarıqlarını gücləndirmək kimi məqsədlər müəyyən edilə bilər. - İştirakçıların ehtiyaclarının təhlili
Hər şagird fərqli maraqlara və qabiliyyətlərə malikdir. Bu səbəbdən fəaliyyətlərin planlaşdırılmasında iştirakçıların maraqları, yaş qrupları və mövcud bacarıqları nəzərə alınmalıdır. - Fəaliyyətin dizaynı və formatı
Layihə, oyun, sərgi, laboratoriya işi və ya seminar kimi müxtəlif formatlardan istifadə edilə bilər. Məsələn, texnoloji sahədə yaradıcılıq işləri üçün robototexnika üzrə layihələr və ya rəqəmsal dizayn yarışları təşkil oluna bilər. - Resursların hazırlanması
Yaradıcılıq işlərinin uğuru üçün materiallar, texnologiya və digər resurslar əvvəlcədən hazır olmalıdır. Müəllimlər həmçinin şagirdlər üçün dəstəkləyici resurslar (təlimatlar, nümunələr və s.) təqdim etməlidir. - Qiymətləndirmə və geri bildirim
Yaradıcılıq işləri bitdikdən sonra onların nəticələri qiymətləndirilməli, iştirakçılara inkişaf üçün geri bildirim verilməlidir. Bu yanaşma şagirdləri daha da həvəsləndirir və növbəti mərhələlər üçün stimul yaradır.
Stimullaşdırıcı mərhələlər
Yaradıcılıq işlərinin effektivliyini artırmaq üçün onları stimullaşdıran yanaşmalar tətbiq edilməlidir. Bu mərhələlər şagirdləri aktiv iştirak etməyə təşviq edir:
- Maraq yaratmaq
Yaradıcılıq işlərinə başlamazdan əvvəl şagirdlərdə maraq oyatmaq vacibdir. Bu, suallar vasitəsilə düşünməyə sövq etmək, qısa videolar göstərmək və ya real həyatdan nümunələr gətirməklə həyata keçirilə bilər. - İnnovativ mühit təmin etmək
Tədris mühiti şagirdlərin özlərini sərbəst ifadə edə bilmələri üçün əlverişli olmalıdır. Açıq fikirli müəllimlər və dəstəkləyici mühit uşaqların kreativ ideyalar təqdim etməsinə imkan yaradır. - Mükafatlandırma mexanizmləri
Yaradıcılıq işlərində nailiyyətlər tanınmalı və təqdir edilməlidir. Bu, sertifikatlar, kiçik hədiyyələr və ya şagirdlərin işlərinin məktəb səviyyəsində nümayişi ilə həyata keçirilə bilər. - Motivasiya üçün müxtəliflik
Fəaliyyətlər monoton olmamalıdır. Müxtəlif mövzular və metodlar şagirdlərin daim marağını saxlamağa kömək edir. - Bərabərlik prinsipi
Yaradıcılıq işlərində bütün şagirdlərə bərabər imkanlar təqdim edilməlidir. Hər kəsin fikri qiymətləndirilməli və onların iştirakına şərait yaradılmalıdır.
Yaradıcılıq işlərinin planlaşdırılması və stimullaşdırıcı mərhələlər vasitəsilə təşkili, təhsilin keyfiyyətini artırmaqla yanaşı, şagirdlərin hərtərəfli inkişafını təmin edir. Belə fəaliyyətlər yalnız təhsil prosesini zənginləşdirmir, həm də onların gələcək həyatlarına pozitiv təsir göstərir.
Azərbaycanın təhsil sistemində yaradıcılıq işlərinin daha geniş yayılması, həm müəllimlər, həm də təhsil siyasətçilərinin bu sahəyə xüsusi diqqət ayırması ilə mümkün ola bilər. Çünki yaradıcılıq, yalnız bir bacarıq deyil, həm də gələcəkdə hərtərəfli uğur üçün əsasdır.
Bəhman Hüseyn
