Təhsilin yalnız sinif otağı ilə məhdudlaşmadığı artıq danılmaz bir həqiqətdir. Sinifdənxaric və məktəbdənkənar fəaliyyətlər uşaqların akademik biliklərini zənginləşdirməklə yanaşı, onların sosial, emosional və praktik bacarıqlarını inkişaf etdirməkdə mühüm rol oynayır. Bu fəaliyyətlər şagirdlərin məktəb həyatını maraqlı və mənalı etməklə onların şəxsiyyət kimi formalaşmasına kömək edir.
Sinifdənxaric işlərin faydaları
- Fərdi bacarıqların inkişafı
Sinifdənxaric işlər, məsələn, kitab oxuma, layihələr üzərində işləmə və ya əlavə tapşırıqlar yerinə yetirmə, şagirdlərin intellektual inkişafını dəstəkləyir. Bu fəaliyyətlər onların analitik düşüncə, yaradıcılıq və problem həll etmə qabiliyyətlərini artırır. - Oxu və yazı vərdişlərinin təkmilləşdirilməsi
Kitabxanalarda keçirilən sinifdənxaric oxu saatları və ya yazı müsabiqələri şagirdlərin dil bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün təsirli vasitədir. Bu cür fəaliyyətlər şagirdlərdə oxumağa olan marağı artırır və onların ifadəetmə qabiliyyətini yaxşılaşdırır. - Təhsil proqramının dərinləşdirilməsi
Sinifdənxaric fəaliyyətlər şagirdlərə dərsliklərdə olan məlumatlardan kənara çıxaraq mövzuları daha dərindən araşdırmağa imkan yaradır. Məsələn, tarix dərsi zamanı müzakirə olunan mövzu haqqında sənədli film izləmək və ya əlavə mənbələrdən oxumaq, şagirdlərin mövzunu daha yaxşı anlamasına kömək edir. - Müstəqil öyrənmə bacarığının inkişafı
Sinifdənxaric işlər uşaqlarda özlərinə güvən və müstəqil öyrənmə bacarığını inkişaf etdirir. Bu proses onların gələcəkdəki təhsil və iş həyatında müstəqil qərarlar qəbul etmələrini asanlaşdırır.
Məktəbdənkənar fəaliyyətlərin faydaları
- Sosial bacarıqların inkişafı
Məktəbdənkənar fəaliyyətlər, məsələn, idman, musiqi dərnəkləri və ya teatr qrupları, uşaqların ünsiyyət, əməkdaşlıq və liderlik bacarıqlarını artırır. Bu fəaliyyətlər uşaqlara birgə çalışmaq və kollektiv məqsədlərə çatmaq üçün vacib olan sosial bacarıqları öyrədir. - Sağlam həyat tərzi
İdman və digər fiziki fəaliyyətlər məktəbdənkənar işlərin ayrılmaz hissəsidir. Bu fəaliyyətlər uşaqların fiziki sağlamlığını gücləndirir, onlarda sağlam həyat tərzi vərdişlərinin formalaşmasına kömək edir. - Emosional inkişaf
Məktəbdənkənar fəaliyyətlər uşaqlara streslə mübarizə aparmaq, öz hisslərini ifadə etmək və emosional dayanıqlıq qazanmaq üçün imkan yaradır. Musiqi ifası, rəqs və ya rəsm kimi yaradıcı fəaliyyətlər bu baxımdan xüsusilə faydalıdır. - Şəxsi maraq və istedadların aşkarlanması
Məktəbdənkənar fəaliyyətlər uşaqlara öz maraq və istedadlarını kəşf etmək imkanı verir. Məsələn, idman dərnəyində uğur qazanan bir uşaq gələcəkdə peşəkar idmançı ola bilər, yaxud teatr dərnəyində iştirak edən bir şagird aktyorluq sahəsində karyera qurmağa həvəslənə bilər. - Gələcəyə hazırlıq
Məktəbdənkənar işlər uşaqlara təşkilatçılıq, vaxtın idarə edilməsi və məsuliyyət hissi kimi həyati bacarıqlar qazandırır. Bu bacarıqlar onların gələcəkdə uğurlu fərd kimi formalaşmasına təkan verir.
Sinifdənxaric və məktəbdənkənar işlərin sintez edilməsi
Bu fəaliyyətlər bir-birini tamamlayan proseslər kimi nəzərdən keçirilməlidir. Sinifdənxaric işlər uşaqların akademik biliklərini dərinləşdirir, məktəbdənkənar işlər isə onların sosial və praktiki bacarıqlarını inkişaf etdirir. Birlikdə, bu fəaliyyətlər uşaqların hərtərəfli inkişafını təmin edir və onların həm məktəbdə, həm də cəmiyyətdə daha uğurlu olmasına şərait yaradır.
Azərbaycan təhsilində bu fəaliyyətlərin təşkili
Azərbaycanda sinifdənxaric və məktəbdənkənar fəaliyyətlərin təşkili istiqamətində müəyyən addımlar atılsa da, bu sahədə daha çox iş görülməlidir. Məktəblərdə dərnəklərin sayının artırılması, resursların gücləndirilməsi və müəllimlərin bu fəaliyyətlərin əhəmiyyətini dərk etməsi vacibdir.
Sinifdənxaric və məktəbdənkənar işlər uşaqların bilik və bacarıqlarını zənginləşdirən, onların şəxsiyyət kimi formalaşmasına təkan verən əsas vasitələrdən biridir. Bu fəaliyyətlərin sistemli və məqsədyönlü şəkildə təşkili şagirdlərin uğurlu gələcəyini təmin etməklə yanaşı, cəmiyyətin inkişafına da böyük töhfə verir.
Valideynlər və təhsil işçiləri bu prosesin əhəmiyyətini dərk etməli, uşaqları bu fəaliyyətlərə cəlb etmək üçün birgə çalışmalıdır. Çünki hər bir uşaq öz potensialını yalnız müxtəlif təcrübələrdən keçərək tam mənası ilə ortaya qoya bilər.
Bəhman Hüseyn
