Uşaqların davranış qaydalarını öyrənməsi, onların sağlam fərd kimi yetişməsində mühüm mərhələlərdən biridir. Həyatın erkən dövrlərində uşaqlar davranış nümunələrini əsasən ailə mühitindən öyrənirlər. Bu baxımdan, valideynlər uşaqların etik normaları, sosial qaydaları və məsuliyyət hissini qavramasında həlledici rola malikdirlər.
Valideynlərin davranış qaydalarının öyrədilməsində rolu
- Nümunəvi davranış
Uşaqlar valideynlərini təqlid edərək öyrənirlər. Valideynlərin gündəlik həyatdakı davranışları uşaqlar üçün örnək olur. Məsələn, valideynlərin hörmətli, ədalətli və məsuliyyətli olması uşaqlarda eyni dəyərlərin formalaşmasına kömək edir. - Müəyyən sərhədlərin qoyulması
Uşaqlara hansı davranışların qəbulolunan, hansılarının isə qəbuledilməz olduğunu aydın şəkildə izah etmək vacibdir. Valideynlərin davranış qaydalarını öyrətmək üçün sərhədlər qoyması, uşaqların sosial mühitdə nəyi necə etməli olduqlarını anlamasına şərait yaradır. - Müsbət tərbiyə yanaşması
Davranış qaydalarının tətbiqində müsbət tərbiyə metodu xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Tənqid və cəza əvəzinə, düzgün davranışların mükafatlandırılması uşaqların qaydalara əməl etməyə daha həvəslə yanaşmasına səbəb olur. - Həyati dəyərlərin aşılanması
Valideynlər uşaqlara dürüstlük, empatiya, əməkdaşlıq və ədalət kimi dəyərləri aşılamalıdır. Bu dəyərlər uşaqların həm ailə daxilində, həm də cəmiyyətdə qəbul olunan davranışlara sahib olmasına şərait yaradır.
Valideynlərin davranış qaydalarının tətbiqində üzləşdiyi çətinliklər
- Müasir dövrün təsirləri
Rəqəmsal texnologiyanın geniş yayıldığı müasir dövrdə uşaqlar yalnız valideynlərindən deyil, həm də sosial media və digər virtual mənbələrdən davranış nümunələri öyrənirlər. Bu, bəzən valideynlərin verdiyi mesajların təsirini zəiflədə bilər. - İş və ailə balansı
Gərgin iş rejimi valideynlərin uşaqlara kifayət qədər vaxt ayırmasına mane ola bilər. Bu da uşaqların düzgün davranış qaydalarını öyrənməsini ləngidə bilər. - Müxtəlif tərbiyə metodlarının qarşıdurması
Ailə daxilində valideynlər arasında fərqli tərbiyə yanaşmalarının olması uşaqlarda çaşqınlıq yarada və onların qaydalara uyğun davranmasını çətinləşdirə bilər.
Tövsiyələr: Davranış qaydalarını öyrətmək üçün valideynlər nələr edə bilər?
- Uşaqlarla vaxt keçirmək
Valideynlər uşaqlarla daha çox keyfiyyətli vaxt keçirməyə çalışmalıdır. Bu, uşaqların davranış qaydalarını öyrənməsinə şərait yaradır və ailə bağlarını gücləndirir. - Birlikdə qaydalar yaratmaq
Ailə daxilində qaydalar uşaqlarla birlikdə müəyyən edilməlidir. Bu proses uşaqlara özlərini məsuliyyətli hiss etdirir və qaydalara riayət etməyə həvəsləndirir. - Davranış nəticələrinin izahı
Uşaqlara davranışlarının nəticələri haqqında məlumat vermək vacibdir. Onlar öz hərəkətlərinin nəticələrini anladıqda, daha məsuliyyətli davranmağa meyilli olurlar. - Həvəsləndirici üsulların tətbiqi
Valideynlər uşaqlara düzgün davranış üçün təşəkkür etməli və ya onları kiçik mükafatlarla motivasiya etməlidir. Bu, uşaqların müsbət davranışlara üstünlük verməsini təmin edir. - Səhvləri öyrənmə fürsəti kimi qəbul etmək
Uşaqların səhvləri cəza ilə deyil, öyrənmə fürsəti kimi qəbul edilməlidir. Valideynlər uşaqlara səhvlərindən nəticə çıxarmağı öyrətməlidir.
Cəmiyyət üçün əhəmiyyəti
Davranış qaydalarının uşaqlara düzgün şəkildə öyrədilməsi təkcə ailə mühitini deyil, həm də cəmiyyətin harmoniyasını təmin edir. Məsuliyyətli, etik qaydalara riayət edən fərdlər, cəmiyyətin inkişafı və sosial münasibətlərin güclənməsi üçün vacibdir.
Valideynlərin bu prosesdə rolu yalnız öz övladlarının deyil, gələcək nəsillərin də uğurlu inkişafı üçün əsasdır. Yaxşı yetişdirilmiş bir uşaq yalnız ailəsi üçün deyil, bütün cəmiyyət üçün bir dəyərdir.
Valideynlərin davranış qaydalarının tətbiqində rolu əvəzedilməzdir. Onlar uşaqların ilk müəllimləri olmaqla, gələcəkdəki məsuliyyətli və əxlaqlı fərdlərin formalaşmasına zəmin hazırlayır. Bu proses diqqət və səy tələb etsə də, nəticədə ailənin və cəmiyyətin inkişafına böyük töhfə verir.
Cəmiyyətin uğuru, valideynlərin uşaqlarına öyrətdiyi dəyərlərlə birbaşa bağlıdır. Davranış qaydalarını aşılayan hər bir valideyn, gələcəyə doğru böyük bir addım atmış olur.
Bəhman Hüseyn
