Müasir təhsil sistemi məktəblilərin yalnız bilik əldə etməsinə deyil, eyni zamanda onların oxu qabiliyyətinin inkişafına xidmət etməlidir. Oxu qabiliyyəti bir çox fənnin təməlini təşkil edir və şagirdlərin məntiqi təfəkkürünü, analiz və tənqid bacarıqlarını gücləndirir. Təhsil tədqiqatçısı Bəhman Hüseynli hesab edir ki, bu sahədə mövcud problemlərin həlli təhsilin keyfiyyətinin artmasına mühüm töhfə verəcək.
Oxu qabiliyyətinin zəif olmasının əsas səbəblərindən biri düzgün metodologiyanın tətbiq edilməməsidir. Əksər məktəblərdə şagirdlər mətnləri əzbərləməyə yönəldilir, bu isə onları məzmunu anlamaqdan və təhlil etməkdən yayındırır. Oxuma bacarığı həm analitik düşüncə, həm də kreativlik tələb edir. Lakin çox vaxt dərsliklərin dili çətin, məzmun isə maraqsız olur ki, bu da uşaqları oxumağa həvəssiz edir.
Bununla yanaşı, şagirdlərin oxumağa marağının az olması onların gündəlik həyatında oxuma mədəniyyətinin formalaşmaması ilə əlaqədardır. Əgər ailədə və ya məktəbdə oxumağa maraq göstərilmirsə, bu, uşaqların oxuma vərdişlərinin zəifləməsinə səbəb olur. Statistikaya əsasən, Azərbaycanda məktəblilərin yalnız 20%-i asudə vaxtlarında müntəzəm olaraq kitab oxuyur, bu isə dünya ortalamasından xeyli aşağıdır.
Bu problemi həll etmək üçün bir neçə əsas addım atılmalıdır:
Birincisi, dərsliklərin məzmunu yenilənməli, daha maraqlı və uşaqların yaş xüsusiyyətlərinə uyğun materiallar təqdim edilməlidir. Mətnlər həyatla əlaqəli, təxəyyül oyandıran və motivasiyaedici olmalıdır. Məsələn, yerli folklordan və ya müasir uşaq ədəbiyyatından nümunələr dərs materialına daxil edilə bilər.
İkincisi, məktəblərdə oxu dərslərinə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Bu dərslər sadəcə mətn oxumaq deyil, həm də müzakirələr, sual-cavab sessiyaları və yaradıcı tapşırıqlar vasitəsilə uşaqların oxuduqlarını dərk etməsini təmin etməlidir. Müəllimlər bu prosesdə fəal rol oynayaraq şagirdlərdə oxumağa maraq yaratmalıdırlar.
Üçüncüsü, məktəblərdə və icmalarda kitab klubları və oxu yarışmaları təşkil olunmalıdır. Bu cür tədbirlər uşaqlar arasında oxuma mədəniyyətinin yayılmasına kömək edər. Belə təşəbbüslər beynəlxalq təcrübədə də geniş tətbiq olunur. Məsələn, Finlandiyada məktəblərdə “Səssiz Oxu Saatı” keçirilir və şagirdlərə hər gün müəyyən vaxt oxumağa həsr olunur.
Dördüncüsü, valideynlərin dəstəyi bu prosesin mühüm tərkib hissəsidir. Valideynlər evdə oxuma vərdişi yaratmaq üçün uşaqları ilə birgə kitab oxumağa vaxt ayırmalıdırlar. Bununla yanaşı, onlar uşaqlarını maraqlı kitablarla təmin edərək oxuma mədəniyyətini gücləndirə bilərlər.
Təhsil tədqiqatçısı Bəhman Hüseynli vurğulayır ki, oxuma bacarığının artırılması yalnız bir təhsil problemi deyil, eyni zamanda ümumilikdə cəmiyyətin inkişafı üçün mühüm addımdır. Çünki oxuma qabiliyyəti güclü olan bir gənc nəsil daha kreativ, tənqidi düşünən və gələcəkdə uğurlu karyera qurmağa qadir olacaq. Təhsilin bu əsas prinsipinə diqqət yetirmək gələcəyimiz üçün ən böyük sərmayədir.
Kənan Nağıbəyli
