Müasir tədris prosesinin əsas məqsədi yalnız məlumat ötürmək deyil, həm də şagirdlərin bilik və bacarıqlarını inkişaf etdirməkdir. Bu istiqamətdə inkişafetdirici tapşırıqlar xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Belə tapşırıqlar şagirdlərin öyrənmə prosesini dərinləşdirir, onların tənqidi və yaradıcı düşünmə qabiliyyətlərini gücləndirir, eyni zamanda fərdi ehtiyaclarına uyğun şəkildə dəstək verir.
İnkişafetdirici tapşırıqlar nədir?
İnkişafetdirici tapşırıqlar, şagirdlərin mövcud bilik və bacarıqlarını təkmilləşdirmək üçün hazırlanmış kompleks, eyni zamanda motivasiyaedici öyrənmə fəaliyyətləridir. Bu tapşırıqlar təkcə akademik sahələrdə deyil, sosial və emosional bacarıqların formalaşmasında da vacib rol oynayır.
Niyə inkişafetdirici tapşırıqlar vacibdir?
- Fərdiləşdirilmiş tədris: Hər bir şagirdin öyrənmə sürəti və qabiliyyəti fərqlidir. İnkişafetdirici tapşırıqlar vasitəsilə fərdi yanaşma təmin edilə bilər.
- Tənqidi düşünmə: Bu tapşırıqlar şagirdləri standart cavablardan kənara çıxmağa, fərqli həll yollarını araşdırmağa təşviq edir.
- Motivasiya: Şagirdlər öz nailiyyətlərini görəndə daha çox motivasiya olur və öyrənməyə həvəs göstərirlər.
- Həyati bacarıqların inkişafı: Problem həll etmə, qərar qəbul etmə və əməkdaşlıq kimi bacarıqlar bu tapşırıqlar vasitəsilə güclənir.
İnkişafetdirici tapşırıqların hazırlanması prinsipləri
- Maraqlı və cəlbedici olmalı: Tapşırıqlar şagirdlərin maraqlarına uyğun hazırlanmalı, gündəlik həyatda qarşılaşa biləcəkləri situasiyalara əsaslanmalıdır.
- Çətinlik dərəcəsi balanslaşdırılmalı: Tapşırıq nə çox asan, nə də həddindən artıq çətin olmalıdır. Çətinlik səviyyəsi şagirdlərin hazırkı bacarıq səviyyəsinə uyğun olmalıdır.
- Müxtəliflik təmin edilməli: Tapşırıqlarda müxtəlif metod və yanaşmalar tətbiq edilməli, məsələn, layihələr, müzakirələr, eksperimentlər və ya yaradıcı yazılar.
- Əlaqələndirilmə: Müxtəlif fənlər arasında əlaqəni vurğulayan inteqrativ tapşırıqlar daha effektiv olur.
Misal tapşırıqlar
- Layihə tapşırıqları: Şagirdlərdən müəyyən bir mövzu üzrə təqdimat və ya araşdırma aparmaqları istənilə bilər. Məsələn, "Evdə enerji qənaətini necə artırmaq olar?" mövzusunda qrup layihəsi.
- Problemlərin həlli: Riyaziyyat dərslərində gündəlik həyatdan götürülmüş problem həll etmə tapşırıqları.
- Yaradıcı yazılar: Tarix və ya ədəbiyyat dərslərində bir hadisəni başqa bir obrazın gözü ilə təsvir etmək.
- Diskussiya tapşırıqları: Müəyyən mövzuda debat və ya fikir mübadiləsi təşkil etmək.
Müəllimlərin rolu
Müəllimlər inkişafetdirici tapşırıqların effektivliyini təmin etmək üçün əsas rol oynayır. Onlar:
- Tapşırıqları diqqətlə seçməli və ya hazırlamalıdırlar;
- Şagirdlərə dəstək olmalı, çətinlik çəkdikləri məqamda yönləndirməlidirlər;
- Tapşırıqların nəticələrini təhlil edərək şagirdlərin güclü və zəif tərəflərini müəyyən etməlidirlər.
İnkişafetdirici tapşırıqlar, şagirdlərin potensialını üzə çıxarmaq və onları hərtərəfli inkişaf etdirmək üçün güclü vasitədir. Təhsil müəssisələri bu yanaşmanı tətbiq etməklə, gələcəkdə cəmiyyətə daha bacarıqlı və kreativ fərdlər qazandırmağa töhfə verə bilər. Bu tapşırıqlar, yalnız biliklərin ötürülməsi ilə kifayətlənməyərək, şagirdlərin öyrənmə sevincini artırır və onlara həyat boyu öyrənmə vərdişi aşılayır.
Bəhman Hüseyn
