Azərbaycanda qəbul imtahanlarının mövcud formatı və tətbiqi qaydaları təhsil sistemində ciddi müzakirələrə səbəb olur. Valideynlər, abituriyentlər və təhsil mütəxəssisləri arasında bu prosesin abituriyentlərə həm fiziki, həm də psixoloji təsirləri ilə bağlı narahatlıqlar getdikcə artır. Təhsil eksperti Kamran Əsədovun fikrincə, qəbul imtahanlarının təşkilində daha səmərəli və humanist yanaşma tələb olunur. "Hazırkı sistem abituriyentlər üçün böyük bir yüklə yanaşı, onların psixoloji tarazlığını pozur. Bu yanaşma ilə biz həm şagirdlərimizin inamını itiririk, həm də onları gələcək həyat üçün hazırlamaqda çətinlik çəkirik," deyə o vurğulayır.

İmtahan prosesi zamanı şagirdlərdən çoxşaxəli bacarıqlar tələb olunur. İngilis dili, riyaziyyat və digər fənlər üzrə müxtəlif növ sualların həlli zamanı tələb olunan vaxt və enerji abituriyentləri tükəndirir. "Məsələn, mətnləri oxumaq, anlamaq və sonra hər birinə cavab tapmaq ciddi vaxt itkisinə səbəb olur. Üstəlik, qarışıq və səhv formulə edilmiş suallar uşaqların çaşqınlığını artırır və nəticədə daha çox vaxt itirmələrinə səbəb olur," deyə Kamran Əsədov qeyd edir. Bu cür problemlər nəticə etibarı ilə abituriyentlərdə özgüvən itirilməsinə və gələcəyə olan ümidlərin azalmasına gətirib çıxarır.

Müasir dövrün qəbul imtahanları ilə bağlı ən böyük problemlərdən biri də məhz səhv kommunikasiya və planlaşdırmanın olmamasıdır. Kamran Əsədov vurğulayır ki, imtahanların keçirilməsi ilə bağlı bütün detallar öncədən abituriyentlərə və valideynlərə tam şəffaflıqla çatdırılmalıdır. "Məsələn, valideynlərin bir çoxu uşaqlarının xəstəlik və ya digər fövqəladə səbəblər üzündən imtahanda iştirak edə bilməməsi halında hansı alternativlərin olduğunu bilmir. Belə qeyri-müəyyənliklər ailələr üçün əlavə stress yaradır və imtahan sisteminə olan etibarı zəiflədir," deyə o bildirir.

Ekspert həmçinin qeyd edir ki, bu cür hallarda imtahanlara alternativ tarixlərin müəyyənləşdirilməsi və bu məlumatların əvvəlcədən elan edilməsi vacibdir. "Bizim qarşımıza çıxan vəziyyətlərdə uşaqlar xəstə halda imtahanlara qatılmağa məcbur qalır, bu isə onların fiziki və psixoloji sağlamlığına ciddi ziyan vurur. Halbuki bu kimi məsələlərə həssas yanaşılmalı və uşaqlara alternativ imkanlar yaradılmalıdır," deyə Kamran Əsədov əlavə edir.

Kamran Əsədovun təklif etdiyi həllər arasında ən diqqət çəkəni qəbul imtahanlarının daha gec bir mərhələyə - 11-ci sinifin sonunda keçirilməsi ilə bağlıdır. Onun fikrincə, bu yanaşma abituriyentlərə daha yaxşı hazırlaşmaq və psixoloji gərginliyi azaltmaq üçün vaxt qazandırar. Bundan əlavə, əvvəllər tətbiq olunan, imtahanların məktəbi bitirdikdən sonra keçirildiyi sistemə qayıdılması abituriyentlər üçün daha faydalı ola bilər. "Bu yanaşma həm şagirdlərə daha geniş bir zaman çərçivəsində hazırlıq imkanı yaradar, həm də onların üzərindəki təzyiqi azaldar," deyə ekspert vurğulayır.

Sonda Kamran Əsədov bildirir ki, imtahanların təşkilində abituriyentlərin sağlamlığı və rifahı əsas prioritetlərdən biri olmalıdır. "Bu imtahanlar onların həyatını müəyyən edən mühüm bir mərhələdir. Buna görə də, biz yalnız nəticəyə yox, prosesə də diqqət yetirməliyik. İnsan faktorunu unutmadan, daha şəffaf və humanist bir sistem qurmalıyıq," deyə o fikirlərini yekunlaşdırır. Belə bir yanaşma yalnız abituriyentlər üçün daha sağlam bir gələcəyin təməlini qoymaz, həm də təhsil sisteminin bütövlükdə keyfiyyətini yüksəldər.

Bəhman Hüseynli