Azərbaycanda əsgərlikdən qayıdan gənclərin ali təhsil alması məsələsi son illərdə mühüm müzakirə mövzusuna çevrilib. Hərbi xidmətdən sonra təhsilə davam etmək istəyən gənclər üçün mövcud imkanlar və bu prosesdə qarşılaşdıqları çətinliklər cəmiyyətin diqqətindədir. Həm dövlətin, həm də ali təhsil müəssisələrinin bu istiqamətdəki dəstəkləri artmasına baxmayaraq, bu sahədə müxtəlif problemlər və maraqlı statistika ortaya çıxır.

Mövcud statistik göstəricilər

Rəsmi məlumatlara əsasən, hərbi xidmətdən qayıdan gənclərin bir qismi ali təhsilə maraq göstərir. Dövlət Statistika Komitəsinin 2022-ci ildə dərc etdiyi məlumatlara görə, hər il minlərlə gənc əsgərlikdən sonra ali təhsil müəssisələrinə qəbul üçün müraciət edir. Lakin bu müraciətlərin böyük əksəriyyəti hərbi xidmətdən dərhal sonra həyata keçirilmir. Gənclərin bir hissəsi təhsilə davam etməzdən əvvəl müəyyən müddət iş təcrübəsi qazanmağa, maliyyə vəziyyətini yaxşılaşdırmağa üstünlük verir.

Elm vəTəhsil Nazirliyinin məlumatına əsasən, əsgərlikdən qayıdan gənclərin yalnız təxminən 30-35%-i dərhal ali təhsil müəssisələrinə qəbul olmaq üçün müraciət edir. Bu göstərici daha yüksək ola bilər, lakin bəzi sosial və iqtisadi səbəblər gənclərin təhsilə davam etmək qərarını təxirə salmasına səbəb olur.

Əsas çətinliklər

Əsgərlikdən sonra ali təhsilə davam etməyi planlaşdıran gənclər bir sıra çətinliklərlə üzləşirlər:

1. Maliyyə Problemləri: Bir çox gənc hərbi xidmətdən sonra ali təhsil almaq üçün maliyyə çətinlikləri ilə qarşılaşır. Dövlət universitetlərində təhsil haqqı yüksək ola bilər və ailə dəstəyi yetərsiz olanlar üçün bu ciddi maneəyə çevrilir. Gənclərin bir çoxu təhsil haqqını ödəmək üçün ya kreditlərə müraciət etməli, ya da işləyərək təhsillərini maliyyələşdirməyə çalışırlar.
2. İş və Təhsil Arasında Seçim: Əsgərlikdən sonra ailə yükü və ya karyera qurmaq arzusu bir çox gənci dərhal iş həyatına atılmağa məcbur edir. Bu da onların təhsili təxirə salmasına və ya heç başlamamasına səbəb ola bilər. Statistikaya görə, hərbi xidmətdən sonra işə başlayanların əksəriyyəti sonradan təhsil almaq üçün imkan tapmaqda çətinlik çəkir.
3. Akademik Biliklərin Itirilməsi: Əsgərlik müddəti boyunca gənclər təhsil prosesindən uzaqlaşdıqları üçün bir çoxu qəbul imtahanlarında uğur qazanmaqda çətinlik çəkir. Bu, qəbul ballarına mənfi təsir edir və onların istədikləri ixtisaslara qəbul olmalarını çətinləşdirir. Gənclərin bir qismi repetitorlarla hazırlaşmaq məcburiyyətində qalır ki, bu da əlavə maliyyə yükü yaradır.

Dövlətin və təhsil sisteminin rolu

Azərbaycan dövləti hərbi xidmətdən qayıdan gənclərin təhsil almasını dəstəkləyir. Bu məqsədlə bir sıra təşəbbüslər həyata keçirilir:

• Möhlət hüququ: Gənclərin bir qismi hərbi xidmətdən əvvəl ali məktəbə qəbul olunduqda təhsilini əsgərlikdən qayıtdıqdan sonra davam etdirə bilir. Bu möhlət hüququ təhsilə qayıdışı asanlaşdırır.
• Dövlət təqaüdləri: Əsgərlikdən qayıdan və maddi çətinlik çəkən gənclər üçün dövlət təqaüd proqramları da mövcuddur. Bu proqramlar gənclərin təhsil xərclərini qarşılamaq və təhsillərini davam etdirməyə kömək etmək məqsədi daşıyır.
• Qəbul imtahanlarına hazırlıq kursları: Bəzi ali təhsil müəssisələri və qeyri-hökumət təşkilatları əsgərlikdən qayıdanlar üçün xüsusi hazırlıq kursları təşkil edir. Bu kurslar gənclərin qəbul imtahanlarında uğurlu olmasını təmin etmək məqsədilə onların biliklərini yeniləməyə kömək edir.

Yaxşı təcrübələr və perspektivlər

Azərbaycanın ali təhsil sistemində əsgərlikdən qayıdanların təhsilə cəlb olunması ilə bağlı müsbət təcrübələr də mövcuddur. Bəzi ali təhsil müəssisələri bu gənclər üçün xüsusi güzəştlər və proqramlar təqdim edir. Məsələn, bəzi universitetlər hərbi xidmətdən qayıdan tələbələr üçün əlavə təhsil imkanları və ödənişsiz təhsil kreditləri təklif edir. Həmçinin, gənclərin təhsil sisteminə qayıdışını təşviq etmək məqsədilə müxtəlif işə qəbul proqramları da həyata keçirilir ki, bu da gənclərin həm təhsil almasını, həm də iş təcrübəsi qazanmasını mümkün edir.

 Bəhman Hüseyn