Azərbaycanın məktəb kitabxanaları uzun illər ərzində təhsil sisteminin ayrılmaz hissəsi hesab olunsa da, son illərdə bu kitabxanaların aktiv istifadə edilməsi ilə bağlı ciddi problemlər müşahidə olunur. Kitabxanalar şagirdlər və müəllimlər üçün nəzərdə tutulmuş zəngin informasiya mənbəyi olmasına baxmayaraq, statistik göstəricilər onların istifadəsinin çox aşağı səviyyədə olduğunu göstərir. Təhsil eksperti Kamran Əsədov bu mövzuda fikir bildirərək vəziyyətin səbəblərini və həll yollarını təqdim edib.
Əsədovun sözlərinə görə, ölkə üzrə 4000-dən artıq orta məktəb fəaliyyət göstərsə də, bu məktəblərdəki kitabxanaların çoxu müasir təhsil tələblərinə cavab vermir. Rəsmi məlumatlara əsasən, məktəb kitabxanalarındakı kitabların 60%-dən çoxu Sovet dövründən qalan köhnə nəşrlərdir və onların bir çoxu artıq müasir dövrün çağırışlarına uyğun gəlmir. Bununla yanaşı, kitabxanalarda müasir təhsil resurslarının, o cümlədən elektron kitabların olmaması da kitabxana istifadəsini məhdudlaşdıran əsas səbəblərdən biridir.
Kitabxanaların oxucusuz qalmasında texnologiyanın və rəqəmsal mənbələrin geniş yayılmasının da rolu böyükdür. Statistikaya görə, şagirdlərin 70%-i məlumat əldə etmək üçün daha çox internetdən istifadə edir. Əsədov qeyd edir ki, bu tendensiya kitabxanaların artıq klassik oxu mədəniyyətini dəstəkləməkdə zəif qalmasına səbəb olub. Müəllimlər arasında da vəziyyət fərqli deyil. Aparılan sorğular göstərir ki, müəllimlərin yalnız 10%-i dərs materiallarını hazırlayarkən məktəb kitabxanalarından istifadə edir. Onların çoxu daha müasir və əlçatan informasiya mənbələrinə üstünlük verir.
Kamran Əsədov kitabxanaların vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün bir neçə mühüm istiqamət təklif edir. İlk növbədə, kitabxanalardakı fondun yenilənməsi zəruridir. Müasir dərsliklər, elmi-populyar nəşrlər və rəqəmsal resurslar kitabxana fonduna daxil edilməlidir. Bundan əlavə, kitabxana işçilərinin peşəkarlığını artırmaq məqsədilə onların mütəmadi təlimlərə cəlb edilməsi də vacibdir. Əsədov vurğulayır ki, kitabxanalar təkcə kitab saxlamaq yeri deyil, həm də şagirdlər və müəllimlər üçün təhsil və mədəniyyət mərkəzi olmalıdır. Bu məqsədlə mütaliə saatları, müzakirələr və kitab təqdimatları kimi tədbirlər keçirilməli, şagirdlər kitablarla daha yaxından tanış olmalıdırlar.
Ekspert, həmçinin, valideynlərin və məktəb rəhbərlərinin rolunu da diqqətə çatdırır. Valideynlər uşaqlarda mütaliə vərdişlərini kiçik yaşlardan formalaşdırmalı, məktəb rəhbərləri isə kitabxanaların təhsil prosesindəki rolunu artırmaq üçün əlavə təşəbbüslər irəli sürməlidirlər. Təəssüf ki, bir çox hallarda kitabxanalara ayrılan büdcə və diqqət təhsil sisteminin digər sahələri ilə müqayisədə çox aşağıdır.
Nəticə olaraq, Kamran Əsədov hesab edir ki, məktəb kitabxanalarının inkişafı təhsil sisteminin keyfiyyətini artırmaq üçün əsas addımlardan biridir. “Əgər biz şagirdlərimizi müasir dövrün tələblərinə uyğun hazırlamaq istəyiriksə, onların yalnız rəqəmsal resurslardan deyil, həm də kitabxanalardan tam istifadə etmələrini təmin etməliyik. Kitabxanalar təhsilin qəlbidir və bu qəlbi yaşatmaq üçün yeniliklərə açıq olmalıyıq” – deyə ekspert vurğulayıb.
Azərbaycanın gələcək təhsil strategiyalarında kitabxanaların rolu yenidən nəzərdən keçirilməli və onların məktəblərin inkişafında aktiv iştirakını təmin etmək üçün ciddi addımlar atılmalıdır. Bu, yalnız təhsilin deyil, həm də ölkədə ümumi mədəni inkişafın vacib hissəsidir.
Bəhman Hüseynli