Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, Azərbaycanda ali təhsil müəssisələrinin beynəlxalq reytinqlərdəki mövqeyi hələ də arzuolunan səviyyədə deyil. “2025-ci il QS World University Rankings sıralamasında Azərbaycan universitetlərindən yalnız bir neçəsinin yer alması ölkədə ali təhsil sahəsində ciddi islahatların vacibliyini göstərir. Əksər universitetlərimiz dünya universitetləri ilə müqayisədə rəqabət gücünü itirir,” - deyə Kamran Əsədov bildirir.
Statistikaya görə, hazırda dünyada 20 mindən çox ali təhsil müəssisəsi var və onların yalnız 3%-i beynəlxalq reytinqlərə daxil ola bilir. QS reytinqində ilk 500-lükdə Azərbaycanın heç bir universitetinin olmaması həm akademik göstəricilərin, həm də tədqiqat fəaliyyətinin zəifliyini ortaya qoyur. Təhsil eksperti Kamran Əsədov qeyd edir ki, “reytinqlərdə irəliləmək üçün yalnız tədris proqramlarının modernləşdirilməsi kifayət deyil. Universitetlərdə elmi araşdırmaların keyfiyyəti artırılmalı, beynəlxalq əməkdaşlıq imkanları genişləndirilməlidir.”
Azərbaycan universitetlərinin proqramlarının qlobal tələblərə uyğunlaşdırılması məsələsində ciddi çatışmazlıqlar var. “Hazırda əksər ali məktəblərdə tədris proqramları 10-15 il əvvəlki standartlara əsaslanır. Dünya sürətlə dəyişir, lakin bizim universitetlər bu dəyişikliyə ayaq uydura bilmir,” - deyə Kamran Əsədov sitat gətirir. Ekspert əlavə edir ki, xarici dillərdə tədrisin zəifliyi də böyük maneələrdən biridir. Məsələn, Azərbaycan universitetlərinin əksəriyyətində ingilis dilində təqdim edilən proqramların sayı məhduddur, halbuki beynəlxalq əmək bazarında rəqabət qabiliyyətli olmaq üçün bu vacib amildir.
Qanunvericilik məsələlərinə toxunan Kamran Əsədov vurğulayır ki, "Azərbaycan Respublikasında Təhsil haqqında Qanun" ali təhsilin keyfiyyətini artırmaq məqsədi daşısa da, onun icrasında problemlər mövcuddur. “Qanunda ali təhsil müəssisələrinin beynəlxalq akkreditasiyadan keçməsi ilə bağlı konkret tələblər olmalıdır. Bu proses universitetlərin həm yerli, həm də beynəlxalq səviyyədə daha rəqabət qabiliyyətli olmasını təmin edərdi,” - deyə ekspert əlavə edir.
Dünya təcrübəsinə nəzər saldıqda, Cənubi Koreya və Sinqapurun uğurlu ali təhsil modelləri diqqətəlayiqdir. Məsələn, Cənubi Koreyada hökumət ali təhsilə böyük investisiya qoyaraq tədqiqat institutları və universitetlərin inkişafına dəstək verib. Bu yanaşma nəticəsində Koreya universitetləri qısa müddətdə reytinqlərdə böyük irəliləyiş əldə edib. Təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirir ki, Azərbaycanın da bu ölkələrin təcrübəsindən yararlanaraq ali təhsil sahəsinə daha çox maliyyə dəstəyi ayırması zəruridir.
Kamran Əsədov həmçinin qeyd edir ki, universitet məzunlarının dünya bazarında rəqabətə davamlılığı böyük ölçüdə onların praktik bilik və bacarıqlarından asılıdır. “Azərbaycan universitetlərində nəzəri biliklərə həddən artıq diqqət yetirilir, lakin praktiki bacarıqlar kənarda qalır. Bu isə məzunların beynəlxalq əmək bazarında uğursuzluğa düçar olmasına səbəb olur,” - deyə ekspert vurğulayır.
Son olaraq, Kamran Əsədov tövsiyə edir ki, Azərbaycan universitetləri beynəlxalq tərəfdaşlıq layihələrində daha fəal iştirak etməlidirlər. “Avropa universitetləri ilə mübadilə proqramları, birgə tədqiqatlar və xarici professorların cəlb olunması universitetlərimizin inkişafı üçün vacibdir,” - deyə ekspert fikrini yekunlaşdırır.
Azərbaycanın ali təhsil sistemində aparılacaq islahatlar yalnız yerli yox, həm də qlobal standartlara uyğun qurulmalı, bu sahədəki boşluqlar qətiyyətlə aradan qaldırılmalıdır.
Bəhman Hüseynli