Rəqəmsal tədris resurslarının və süni intellekt texnologiyalarının təhsil sahəsinə inteqrasiyası qlobal miqyasda inqilabi dəyişikliklərə səbəb olur. Bu texnologiyalar yalnız öyrənmə prosesini asanlaşdırmaqla qalmır, həm də fərdiləşdirilmiş tədris yanaşmalarını mümkün edir. Təhsil tədqiqatçısı Sakit Dadaşov bildirir ki, “rəqəmsal resurslar və süni intellekt təhsil sisteminin inkişafında əsas amillərdən biridir və Azərbaycanda bu texnologiyaların tətbiqi istiqamətində addımların sürətləndirilməsi vacibdir.”
COVID-19 pandemiyası təhsildə rəqəmsal texnologiyaların zəruriliyini daha qabarıq şəkildə göstərdi. UNESCO-nun 2022-ci il hesabatına görə, pandemiya zamanı dünya üzrə təxminən 1.6 milyard şagird və tələbə rəqəmsal tədris resurslarından istifadə etmək məcburiyyətində qalıb. Azərbaycanda da bu prosesə adaptasiya çərçivəsində onlayn dərs platformaları və müxtəlif rəqəmsal resurslar tətbiq olundu. Təhsil Nazirliyinin məlumatına görə, 2021-ci ildə "Virtual Məktəb" layihəsi çərçivəsində 1 milyondan çox şagird bu platformadan istifadə edib.
Sakit Dadaşov qeyd edir ki, “rəqəmsal resurslar yalnız ənənəvi tədris metodlarını dəstəkləmir, həm də şagirdlərin tədris prosesində daha aktiv iştirakı üçün imkan yaradır. Lakin bu resursların keyfiyyətinin beynəlxalq standartlara uyğun olması təmin edilməlidir.” Burada əsasən istifadə olunan platformaların texniki imkanları, müəllimlərin rəqəmsal bacarıqları və şagirdlərin internetə çıxış imkanları ön planda durur.
Dünya təcrübəsinə nəzər saldıqda, Finlandiya və Sinqapur kimi ölkələrdə rəqəmsal tədris resurslarının keyfiyyəti yüksək səviyyədədir. Məsələn, Finlandiyada rəqəmsal dərs vəsaitləri interaktiv və oyun əsaslı yanaşma ilə hazırlanır. Sinqapurda isə süni intellekt texnologiyaları vasitəsilə şagirdlərin fərdi öyrənmə profilləri yaradılır və hər bir şagirdə uyğunlaşmış materiallar təqdim olunur. Sakit Dadaşov vurğulayır ki, “Azərbaycan məktəblərində də bu cür yanaşmanın tətbiqi, şagirdlərin öyrənmə tərzlərinə uyğun fərdiləşdirilmiş resursların hazırlanması zəruridir.”
Süni intellektin tətbiqi təhsilin fərdiləşdirilməsində əsas rol oynayır. Süni intellekt texnologiyaları vasitəsilə müəllimlər şagirdlərin güclü və zəif tərəflərini müəyyən edə, onların tədris proqramına uyğun inkişaf planları hazırlaya bilərlər. Məsələn, ABŞ-da tətbiq olunan "DreamBox" platforması şagirdlərin öyrənmə tempinə uyğunlaşaraq riyaziyyat dərslərini fərdiləşdirir. Çin isə süni intellekt texnologiyalarını sinifdə istifadə edərək müəllimlərin şagirdlərin dərsə cəlb olunmasını real vaxtda təhlil etməsinə imkan yaradır.
Azərbaycan qanunvericiliyinə görə, rəqəmsal təhsil resurslarının tədris prosesində istifadəsi müasir təhsil strategiyasının bir hissəsidir. 2020-ci ildə qəbul edilən "Azərbaycan 2030: Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri" sənədində rəqəmsal texnologiyaların təhsildə rolunun artırılması xüsusi vurğulanır. Təhsil tədqiqatçısı qeyd edir ki, “rəqəmsal resursların tətbiqinə qanunvericilik çərçivəsində dəstək göstərilməsi təhsil sahəsində inkişafa böyük töhfə verəcək.”
Onlayn dərslərin keyfiyyəti məsələsi də təhsildə əsas problemlərdən biridir. Rəqəmsal dərslərin ənənəvi dərslərlə müqayisədə daha çox diqqət tələb etməsi və müəllim-şagird interaksiyasının zəifləməsi bəzi mənfi cəhətlərdəndir. Sakit Dadaşov bildirir ki, “onlayn dərslərin keyfiyyətinin artırılması üçün interaktiv dərs materialları hazırlanmalı və müəllimlər rəqəmsal tədris metodologiyaları ilə təmin edilməlidir.”
Süni intellekt və rəqəmsal resursların təhsil sahəsində geniş tətbiqi Azərbaycan gənclərinin beynəlxalq səviyyədə rəqabətə davamlılığını artıracaq. Təhsil tədqiqatçısı əlavə edir ki, “gələcəkdə rəqəmsal texnologiyaların daha geniş tətbiqi, şagirdlərin fərdi öyrənmə profillərinin yaradılması və bu sahədə beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi Azərbaycanın təhsil sisteminin qlobal standartlara uyğunlaşmasına imkan yaradacaq.”
Nəticə etibarilə, rəqəmsal tədris resurslarının və süni intellektin təhsil sahəsində tətbiqi Azərbaycanda təhsil sisteminin modernləşməsinə və qlobal rəqabətqabiliyyətli mütəxəssislərin hazırlanmasına mühüm töhfə verəcək. Bu istiqamətdə davamlı islahatların aparılması və beynəlxalq təcrübədən yararlanılması əsas prioritetlərdən olmalıdır.
Bəhman Hüseynli