Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, ölkədə enerji tariflərinin bahalaşması birbaşa olaraq ali təhsil müəssisələrinin fəaliyyətinə təsir göstərə bilər. "Elektrik, qaz və su tariflərinin artması ali təhsil müəssisələrinin əməliyyat xərclərinin artmasına səbəb olacaq. Bu xərclərdən yayınmaq mümkün deyil və nəticədə universitetlər bu artımları təhsil haqlarına əks etdirmək məcburiyyətində qala bilər," – deyə ekspert qeyd edir.

Azərbaycan universitetlərinin maliyyə strukturu ilə bağlı statistik məlumatlar göstərir ki, təhsil haqları ali təhsil müəssisələrinin gəlirlərinin əsas hissəsini təşkil edir. 2023-cü il üzrə Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən, ölkədə fəaliyyət göstərən universitetlərin gəlirlərinin təxminən 70%-i təhsil haqqı ödəmələrindən asılıdır. Kamran Əsədov bildirir ki, "Enerji tariflərinin artması universitetlərin əsas büdcə xərclərini, o cümlədən laboratoriyalar, kampuslar və tələbə yataqxanalarının saxlanma xərclərini artıracaq. Belə olan halda, bu xərcləri kompensasiya etmək üçün universitetlər təhsil haqlarını artırmaq yoluna əl ata bilərlər."

Təhsil eksperti əlavə edir ki, bu vəziyyət tələbələr və onların ailələri üçün ciddi maliyyə çətinlikləri yarada bilər. "Hazırda Azərbaycanda orta təhsil haqqı 2500-4000 manat arasında dəyişir. Əgər bu rəqəmlər enerji tariflərinin təsiri ilə daha da artsa, aztəminatlı ailələrin övladlarının ali təhsilə əlçatanlığı məhdudlaşacaq. Bu, təhsilin sosial bərabərliyinə ciddi zərbə vura bilər," – deyə Kamran Əsədov bildirir.

Beynəlxalq təcrübəyə nəzər saldıqda, ali təhsil müəssisələrinin enerji tarifləri kimi iqtisadi dəyişikliklərdən təsirləndiyini görmək mümkündür. Məsələn, ABŞ-da 2022-ci ildə enerji xərclərinin artması bir çox universitetin təhsil haqlarını artırmasına səbəb oldu. Kamran Əsədov qeyd edir ki, "Biz də eyni təhlükə ilə üzləşirik. Əgər universitetlər əlavə maliyyə mənbələri tapa bilməsə, bu vəziyyət təhsil haqlarının artımını qaçılmaz edəcək. Finlandiya və Almaniya kimi ölkələrdə universitetlər dövlət tərəfindən enerji xərcləri üçün subsidiya alır. Bu model bizdə də tətbiq edilə bilər."

Təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirir ki, universitetlərin maliyyə planlaması şəffaf olmalı və enerji xərclərinin təsirini minimuma endirmək üçün innovativ yollar axtarılmalıdır. "Məsələn, bərpa olunan enerji mənbələrinin tətbiqi universitetlər üçün uzunmüddətli həll ola bilər. Bu, enerji xərclərini azaltmaqla yanaşı, tələbələrə ekoloji təhsil də verə bilər," – deyə ekspert vurğulayır.

Statistik məlumatlar göstərir ki, hazırda Azərbaycanın ali təhsil müəssisələrində təhsil alan tələbələrin təxminən 60%-i ödənişli əsaslarla təhsil alır. Kamran Əsədov qeyd edir ki, "Bu tələbələrin əksəriyyəti ailələrinin maddi dəstəyinə arxalanır. Əgər təhsil haqları artarsa, bu, tələbələrin təhsilini davam etdirməkdə çətinliklər yaşamasına gətirib çıxara bilər. Bu vəziyyətdən qaçmaq üçün hökumət və universitetlər arasında əməkdaşlıq vacibdir."

Ekspert sonda əlavə edir ki, enerji tariflərinin artımının təhsil sisteminə təsirini azaltmaq üçün çevik strategiyalar tətbiq edilməlidir. "Hökumət universitetlərə maliyyə dəstəyi göstərməklə yanaşı, tələbələr üçün təhsil kreditlərini artırmalı və ya güzəştli şərtlərlə təqdim etməlidir. Bununla yanaşı, universitetlər də öz xərclərini optimallaşdırmalı və tələbələrə əlavə maliyyə yükləri yükləməkdən çəkinməlidirlər. Təhsil cəmiyyətin inkişafının təməlidir və bu təməl qlobal iqtisadi dəyişikliklərin təsirindən qorunmalıdır."

Bəhman Hüseynli