Jurnalist Bəhman Hüseynli bu dəfə müasir dövrdə “təhsilin kommersiyalaşması” məsələsinə aydınlıq gətirib .Onun bu dəfəki müsahibi gənc tədqiqatçı Vüsalə Musayeva olub.

B H: Vüsalə xanım, təhsilin kommersiyalaşması mövzusu cəmiyyətdə geniş müzakirə olunur. Bu proses təhsilin mahiyyətini necə dəyişir?

V M: İlk olaraq belə aktual mövzunu işıqlandırdığınız üçün təşəkkür edirəm. Təhsilin kommersiyalaşması təhsili bir ictimai xidmət və inkişaf vasitəsi kimi yox, daha çox gəlir gətirən bir biznes modeli kimi təqdim edir. Bunun nəticəsində təhsil alıcı və satıcı münasibətinə çevrilir. Təhsil müəssisələri şagird və tələbələrin ehtiyaclarından çox öz iqtisadi maraqlarını üstün tutur. Bu yanaşma, təhsilin əsas missiyası olan bilik yaymaq və cəmiyyətin inkişafına töhfə vermə funksiyasını zəiflədir.

B H: Təhsilin kommersiyalaşması sosial bərabərsizliyə necə təsir göstərir?

V M: Bu proses təhsildə sosial bərabərsizliyi artırır. Maddi imkanları olan ailələr ödənişli və daha keyfiyyətli təhsil müəssisələrinə müraciət edə bilirlər, amma maddi cəhətdən zəif ailələr belə imkanlardan məhrum qalır. Beləliklə, cəmiyyət daxilində təhsil imkanlarına çıxış bərabərsizliyi yaranır, bu da uzunmüddətli perspektivdə iqtisadi və sosial fərqləri daha da dərinləşdirir. Bölgələr arasındakı təhsil imkanlarının fərqlənməsi də ciddi bir problemdir.

B H: Təhsilin keyfiyyəti kommersiyalaşmadan necə təsirlənir?

V M: Təhsilin kommersiyalaşması tədrisin keyfiyyətinə mənfi təsir göstərə bilər. Kommersiya yönümlü təhsil müəssisələri gəlir artırmaq üçün çoxlu tələbə qəbul edir, bu isə fərdi yanaşmanı və tədrisin keyfiyyətini azaldır. Tədris prosesində daha ucuz və effektli olmayan metodlar tətbiq oluna bilər. Müəllimlərə olan tələblər də azalır, bu da tədris keyfiyyətinin aşağı düşməsinə səbəb olur.

B H: Bəs təhsil məzmununun dəyişməsi haqqında nə deyə bilərsiniz? Kommersiyalaşma tədris proqramlarını necə təsirləndirir?

V M: Kommersiyalaşma tədris məzmununu çox vaxt tələbələrin tələblərinə deyil, gəlir əldə etmə məqsədinə uyğun dəyişdirir. Daha çox gəlir gətirən sertifikat və test proqramlarına üstünlük verilir. Bu isə dərin elmi biliklərin, tənqidi düşüncə və analitik bacarıqların inkişafına mane ola bilər. Humanitar elmlər, fəlsəfə və digər sosial sahələr diqqətdən kənarda qala bilər, çünki bu sahələr iqtisadi cəhətdən sərfəli hesab edilmir.

B H: Müəllimlərin rolu kommersiyalaşmış təhsil sistemində necə dəyişir?

V M: Kommersiyalaşmış təhsil sistemində müəllimlər daha çox tələbə ilə işləməyə məcbur olur, bu isə onların iş yükünü artırır. Eyni zamanda, müəllimlərin əmək haqları çox vaxt bu yükə uyğun olmur. Müəllimlərin əsas rolu yalnız tədris vermək deyil, həm də tələbələrin şəxsi və peşəkar inkişafına dəstək olmaqdır. Amma kommersiya yönümlü sistemdə müəllimlər sadəcə bir vasitə kimi istifadə olunur, bu da onların motivasiyasına və peşəkar inkişafına mənfi təsir göstərir.

B H: Sizcə, təhsilin kommersiyalaşması cəmiyyətin dəyər sisteminə necə təsir edir?

V M: Təhsilin kommersiyalaşması təhsili cəmiyyətin inkişaf vasitəsi kimi deyil, sadəcə iqtisadi dəyər kimi təqdim edir. Təhsil müəssisələri, diplom və sertifikatlar məhsul kimi satılır, bu isə təhsilin əsl məqsədini kölgədə qoyur. Cəmiyyət içində təhsil artıq bir dəyər kimi deyil, yalnız gəlir artırmaq üçün istifadə olunan bir vasitə kimi qəbul edilir. Bu da uzunmüddətli perspektivdə təhsilin əhəmiyyətini və nüfuzunu azaldır.

B H: Dövlət təhsil sistemi ilə kommersiya təhsil sistemi arasındakı rəqabət haqqında nə deyə bilərsiniz?

V M: Kommersiyalaşmış təhsil müəssisələrinin artması dövlət təhsil sisteminə ciddi təzyiq göstərir. Ödənişli təhsil sistemi daha çox resurslar və imkanlar təqdim edir, bu isə dövlət məktəblərinin rəqabət gücünü zəiflədir. Nəticədə dövlət təhsil müəssisələri tələbə axınını itirir və maliyyə çətinlikləri ilə üzləşir. Bu, həm də dövlət təhsilinin keyfiyyətinin aşağı düşməsinə və təhsil bərabərsizliyinin daha da artmasına gətirib çıxara bilər.

B H: Vüsalə xanım, bu maraqlı və dərin təhlilləriniz üçün təşəkkür edirəm. Mövzunun cəmiyyət üçün əhəmiyyəti böyükdür.

V M: Mən təşəkkür edirəm, Bəhman bəy. Təhsil hər bir cəmiyyətin gələcəyidir və onun inkişafını təmin etmək üçün balanslı, bərabər və keyfiyyətli təhsil sistemi qurmaq çox önəmlidir.