Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, 9-cu siniflər üçün Dövlət İmtahan Mərkəzi (DİM) tərəfindən təşkil edilən buraxılış imtahanlarının formatı şagirdlər üçün ciddi çətinliklər yaradır. “Dinləmə mətnlərinə cavab vermək, açıq və qapalı sualları həll etmək, ardınca esse yazmaq kimi müxtəlif tələblər, xüsusilə də qısa müddətə ayrılan imtahan zamanı üçün şagirdləri böyük stress altına salır. Bu, şagirdlərin real bacarıqlarını ortaya qoymaqdan çox onların həyəcan və vaxt idarəetmə qabiliyyətini ölçür,” – deyə Kamran Əsədov qeyd edir.

Ekspert bildirir ki, bu imtahanların çətinlik səviyyəsi yalnız şagirdlərin deyil, müəllimlərin də narazılığına səbəb olur. “2024-cü ildə aparılmış sorğu nəticələrinə əsasən, şagirdlərin 68%-i dinləmə tapşırıqlarını çox çətin hesab edir, 73%-i isə esse yazmağın onların fikrini dəqiq ifadə etməkdə maneə yaratdığını bildirir. Müəllimlərin 59%-i isə belə kompleks formatın şagirdlərin biliyini düzgün qiymətləndirmədiyini düşünür,” – deyə o sitat gətirir.

Kamran Əsədov qeyd edir ki, imtahanın hazırkı formatı xüsusilə regionlarda təhsil alan şagirdlər üçün daha ağır şərtlər yaradır. “Region məktəblərində texniki avadanlıqların, məsələn, dinləmə mətnlərini təmin edən səs sistemlərinin keyfiyyəti və istifadəsi çox zaman standartlara uyğun olmur. Bu isə şagirdlərin tapşırıqları tam anlamasına maneə yaradır. Üstəlik, bölgələrdə ingilis dili dərslərinin saatları şəhərlərə nisbətən daha azdır, bu da dinləmə və esse yazma kimi tapşırıqlarda çətinliklərə səbəb olur,” – deyə ekspert bildirir.

Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, beynəlxalq təcrübədə belə imtahan formatlarının daha uzunmüddətli və mərhələli şəkildə keçirilməsi daha uğurlu nəticələr verir. “Məsələn, Finlandiyada məktəblilərin buraxılış imtahanları bir neçə mərhələdən ibarətdir və hər bir mərhələ üçün kifayət qədər vaxt ayrılır. Bu, şagirdlərin bacarıqlarını daha dolğun qiymətləndirməyə imkan verir. Azərbaycanda isə həm dinləmə, həm yazı, həm də qapalı sualların bir imtahanda toplanması balanssızlıq yaradır,” – deyə o əlavə edir.

Kamran Əsədov bildirir ki, esse yazma şagirdlərin öz fikirlərini ifadə etmək bacarığını ölçsə də, hazırda tətbiq olunan format bu tapşırığın düzgün yerinə yetirilməsinə mane olur. “Şagirdlərin çoxu vaxt çatışmazlığı səbəbindən esseni yarımçıq buraxır. 2023-cü ilin imtahan statistikası göstərir ki, şagirdlərin yalnız 42%-i esse yazı tapşırığını tam yerinə yetirib, onların yalnız 27%-i yüksək bal toplayıb. Bu isə göstərir ki, ya vaxt artırılmalı, ya da bu tapşırıq ayrıca mərhələdə qiymətləndirilməlidir,” – deyə ekspert sitat gətirir.

Ekspert əlavə edir ki, dinləmə tapşırıqları da xüsusi diqqət tələb edir. “Dinləmə qabiliyyətinin qiymətləndirilməsi önəmlidir, lakin bu, şagirdlərin eşitmə bacarıqlarını test etməklə yanaşı, texniki avadanlıqların keyfiyyətindən də asılıdır. Bu tip tapşırıqların formatı daha sadə və uyğunlaşdırılmış olmalıdır. Məsələn, Avropa ölkələrində bu tip tapşırıqlar daha aydın və sadə mətnlərlə təqdim olunur,” – deyə o bildirir.

Kamran Əsədov hesab edir ki, buraxılış imtahanlarının formatı dəyişdirilməli, daha balanslı və şagirdlərin real bacarıqlarını əks etdirən bir sistem qurulmalıdır. “Dinləmə, yazı və test tapşırıqlarını fərqli günlərdə keçirmək, şagirdlərə daha geniş vaxt tanımaq onların potensialını daha obyektiv şəkildə qiymətləndirmək imkanı yarada bilər. Üstəlik, müəllimlərin də bu yeni formatlara uyğun olaraq hazırlıq keçməsi təmin edilməlidir,” – deyə ekspert vurğulayır.

Yekunda, Təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirir ki, hazırkı imtahan formatı yalnız şagirdlərin deyil, bütövlükdə təhsil sisteminin inkişafına mane ola bilər. “Təhsil sistemi şagirdlərin inkişafını dəstəkləməli, onların bilik və bacarıqlarını obyektiv qiymətləndirməlidir. Bunun üçün isə imtahanların formatı daha çevik və uyğunlaşdırılmış olmalıdır,” – deyə o fikirlərini tamamlayır.