Azərbaycan təhsil sistemi ötən illər ərzində bir sıra islahatlara və yeniliklərə məruz qalmış, sürətlə inkişaf edən dünya ilə ayaqlaşmağa çalışmışdır. Bununla yanaşı, texnoloji, iqtisadi və sosial dəyişikliklər yaxın gələcəkdə təhsilin daha da modernləşməsinə və yenilənməsinə səbəb olacaqdır. 20 il sonra Azərbaycanın təhsil sistemi hansı mərhələdə olacaq sualı üzərində düşünərkən, qlobal tendensiyalar, texnologiyanın inkişafı və ölkənin iqtisadi strategiyaları nəzərə alınmalıdır. Gəlin bu mövzunu bir neçə əsas istiqamət üzrə nəzərdən keçirək.
Texnologiyanın təhsildə inteqrasiyası artıq bu gün də qlobal tendensiyadır və 20 il sonra onun daha da dərinləşəcəyini gözləmək olar.
Rəqəmsal Təhsil Platformaları və Onlayn Məktəblər: Gələcəkdə təhsil prosesində rəqəmsal platformalar, virtual dərs mühitləri və onlayn təlim proqramları əsas rola sahib olacaq. Şagirdlər, ənənəvi sinif otağında olduğu kimi, evdən və ya hər hansı digər məkandan təhsil ala biləcəklər. Distant təhsil modelləri Azərbaycanda pandemiya dövründə geniş istifadə olunmuşdur və bu təcrübə gələcəkdə daha mükəmməl formada tətbiq ediləcək.
Süni İntellekt və Avtomatlaşdırma: Tədris prosesində süni intellektin (AI) istifadəsi müəllimlərin və təlimçilərin işini xeyli sadələşdirə bilər. Müəyyən texnologiyalar təhsil materiallarını şagirdlərin fərdi ehtiyaclarına uyğun şəkildə təqdim etməklə tədris prosesini fərdiləşdirəcək. Bu, həm də tədris vəsaitlərinin daha effektiv olmasını təmin edəcək.
Virtual Reallıq (VR) və Artırılmış Reallıq (AR): Texnologiya sahəsində VR və AR tətbiqləri sayəsində təhsil materiallarının daha canlı və interaktiv şəkildə təqdim edilməsi mümkün olacaq. Bu cür tədris metodları xüsusilə elmi təcrübələrdə və laboratoriya məşğələlərində istifadə olunaraq, təcrübə imkanlarını genişləndirəcək.
Gələcəkdə təhsil daha çox şagirdlərin fərdi tələblərinə uyğunlaşacaq. Bunun nəticəsində hər bir şagirdin öz qabiliyyətlərinə və maraqlarına əsaslanan təhsil yanaşmaları olacaq.
Adaptiv Tədris Proqramları: Süni intellekt və təhsil analitikləri əsasında yaradılmış adaptiv tədris proqramları hər bir şagirdin öyrənmə sürətinə və qabiliyyətlərinə uyğun tədris materialı təqdim edəcək. Belə fərdiləşdirilmiş yanaşma, şagirdlərin təhsildə daha yüksək nailiyyətlər əldə etməsinə kömək edəcək və müəllimlərə əlavə dəstək olacaq.
Özünütəhsil və Müstəqil Öyrənmə: İnternet və rəqəmsal resurslar vasitəsilə şagirdlər və tələbələr öz istəklərinə uyğun olaraq yeni bacarıqlar qazanacaq və tədris proqramlarından asılı olmayaraq biliklərini genişləndirə biləcəklər. Bu proses özünütəhsili təşviq edəcək və həyat boyu öyrənməni əsas bir tendensiyaya çevirəcək.
Müəllimlərin rolu gələcəkdə dəyişsə də, onların tədris prosesindəki əhəmiyyəti yüksək olaraq qalacaq.
Müəllimlərin Yeni Rolu: Avtomatlaşdırma və texnoloji dəstək tədris prosesində müəllimlərin iş yükünü azaldacaq, lakin bu, onların əhəmiyyətini azaltmayacaq. Müəllimlər əsasən təlim rəhbəri, təcrübə bölüşdürən və motivasiya mənbəyi kimi çıxış edəcək, texnologiyalarla tədris prosesinə dəstək olacaqlar. Onlar texnoloji alətləri şagirdlərə təlim vermək üçün istifadə etməklə yanaşı, şagirdlərin emosional və sosial inkişafına da xüsusi diqqət yetirəcəklər.
Davamlı Peşəkar İnkişaf: Texnoloji yeniliklər və təhsil sistemində baş verən dəyişikliklər müəllimlərin daima öz bacarıqlarını təkmilləşdirməyi tələb edəcək. Müəllimlər üçün ömür boyu öyrənmə prinsipi tətbiq ediləcək və onlar yeni metod və vasitələrdən istifadəyə uyğun olaraq daima yenilənəcək.
Azərbaycan təhsil sisteminin inkişafı zamanı bərabər imkanların yaradılması və sosial inklüzivlik əsas məqsədlərdən biri olacaq.
Rəqəmsal Uçurumun Aradan Qaldırılması: Texnoloji vasitələrin geniş yayılması ilə rəqəmsal bərabərsizlik məsələsi ortaya çıxa bilər. Buna görə də, 20 il sonra bütün şagirdlərin rəqəmsal resurslara və internetə bərabər çıxışı təmin edilməlidir. Bu, bölgələrdə yaşayan uşaqlar üçün də təhsilin əlçatanlığını artıracaq və onların texnologiyaya əsaslanan təhsildən yararlanmalarını təmin edəcək.
İnklüziv Təhsil Modeli: Təhsil sistemində inklüzivlik mühüm rola sahib olacaq. Xüsusi təhsil ehtiyaclarına malik olan uşaqlar üçün daha çox resurslar ayrılacaq və onların təhsil prosesinə tam inteqrasiyası üçün yeni alətlər və texnologiyalar hazırlanacaq.
Azərbaycanın təhsil sistemində hökumət siyasəti və qanunvericilikdə də islahatlar gözlənilir.
Dövlət-Özəl Sektor Əməkdaşlığı: Dövlət təhsil sisteminin inkişafını təmin etmək üçün özəl sektorla daha geniş əməkdaşlıqlar edəcək. Özəl şirkətlər rəqəmsal təhsil vasitələri və resursların yaradılması, təhsil texnologiyalarının tətbiqi sahəsində dövlətlə birlikdə fəaliyyət göstərəcək.
Qlobal İnteqrasiya və Beynəlxalq Standartlar: Azərbaycanın təhsil sistemi beynəlxalq standartlara daha çox uyğunlaşacaq. Qlobal təhsil bazarında rəqabətə davam gətirə bilmək üçün ölkədə olan təhsil müəssisələri beynəlxalq proqramlarla əməkdaşlıq edəcək və dünya universitetləri ilə daha sıx əlaqələr yaradacaq.
Nəticə olaraq o qənaətə gəlmək olar ki, 20 il sonra Azərbaycan təhsil sistemi texnologiyanın dərin inteqrasiyası, fərdiləşmiş tədris modelləri, müəllimlərin yeni rolu və inklüziv yanaşmalarla təchiz edilmiş bir sistem olacaq. Bu dəyişikliklər nəticəsində təhsil daha əlçatan, interaktiv və müasir standartlara uyğun olacaq, vətəndaşların qlobal dünyada rəqabətə davamlı bilik və bacarıqlara malik olmalarını təmin edəcək.