Magistr imtahanları universitetlərin nəticəsi deyil, çünki bu imtahanlar tələbələrin əvvəlki təhsil müəssisələrində aldıqları bilik və bacarıqları deyil, konkret test üsuluna uyğunlaşmalarını ölçür. Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, magistr imtahanlarının formatı problemlidir və onun nəticələri universitetlərin real keyfiyyət göstəricisi kimi qəbul edilə bilməz. "Bu imtahanlar ali təhsil müəssisələrinin məzunlarının bacarıqlarını tam ölçmür. Çünki magistr imtahanlarında yalnız test üsulu ilə bilik yoxlanılır. Halbuki, tələbənin magistr təhsili üçün uyğun olub-olmaması daha çox onun tənqidi düşünmə qabiliyyəti, tədqiqat bacarığı və fənn üzrə dərin bilikləri ilə müəyyən edilməlidir" – deyə təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirir.

Statistik rəqəmlər də bu problemi təsdiqləyir. Məsələn, son illərdə magistr imtahanlarında iştirak edənlərin nəticələrinə nəzər saldıqda, test sisteminə yaxşı uyğunlaşan tələbələrin uğur qazandığını görmək olar. 2023-cü ildə magistr imtahanlarında iştirak edənlərin təxminən 40%-i keçid balını toplaya bilib, halbuki universitetlərdə yüksək nəticə göstərmiş tələbələrin bir çoxu test imtahanlarında çətinlik çəkib. Bu isə o deməkdir ki, universitetdə fərqlənən tələbə hər zaman magistr pilləsinə qəbul olmaqda uğurlu olmur. Təhsil eksperti Kamran Əsədov qeyd edir ki, "bu testlər tələbələrin yaradıcı və analitik düşünmə bacarıqlarını tam əks etdirmir və onları əzbərçiliyə sövq edir. Tələbələr saatlarla test həll etməklə imtahana hazırlaşırlar, lakin real elmi araşdırmalara hazırlıqlı olmurlar."

Müxtəlif ölkələrin təcrübəsinə nəzər saldıqda, magistratura qəbul sistemində fərqli yanaşmaların mövcud olduğunu görürük. Məsələn, ABŞ və Avropada magistr təhsili üçün qəbul zamanı tələbənin bakalavr dövründəki akademik göstəriciləri, tədqiqat işləri, müsahibə nəticələri və motivasiya məktubu kimi faktorlar da nəzərə alınır. Bu sistem tələbələrin daha geniş spektrdə qiymətləndirilməsinə imkan yaradır. Təhsil eksperti Kamran Əsədov sitat gətirir: "Biz də magistr imtahanlarını yalnız test formatında deyil, tələbələrin elmi tədqiqat qabiliyyətlərini yoxlayan, müsahibə və təqdimat bacarıqlarını ölçən bir sistemə keçirməliyik. Ancaq bu halda magistr pilləsi üçün ən uyğun namizədləri seçə bilərik."

Magistr imtahanlarının hazırkı formatı ilə bağlı digər mühüm məsələ isə onun tədqiqat yönümlü yox, daha çox texniki biliklərə əsaslanmasıdır. "Magistr təhsili elmi araşdırmaların əsaslandığı pillədir. Əgər biz gələcəyin alimlərini və tədqiqatçılarını formalaşdırmaq istəyiriksə, o zaman imtahan sistemini daha geniş qiymətləndirmə mexanizmi ilə əvəzləməliyik. Sadəcə test həll etmə bacarığı magistr səviyyəsində oxumaq üçün kifayət deyil" – deyə təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirir.

Magistratura təhsilində əsas məqsəd tələbələrin daha yüksək elmi biliyə sahib olmalarını təmin etməkdir. Hazırkı test sisteminin bu məqsədə xidmət edib-etmədiyi ciddi sual altındadır. Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, magistr qəbul imtahanlarının daha inklüziv bir formata keçməsi və fərqli bacarıqları ölçməsi tələbənin gələcək akademik uğurları üçün daha düzgün meyar olacaq. "Əks halda, biz təkcə test qabiliyyəti olan, lakin real elmi potensialı olmayan tələbələri magistr pilləsinə qəbul etmiş olacağıq. Bu isə gələcəkdə elmi tədqiqatların keyfiyyətinə mənfi təsir edəcək" – deyə o qeyd edir.

Beləliklə, magistr imtahanlarının formatı və tətbiq olunan metodika yenidən nəzərdən keçirilməlidir. Universitetlərin məzunlarının keyfiyyətini ölçmək üçün daha geniş bir sistem qurulmalı, tələbələrin analitik düşünmə və tədqiqat aparma bacarıqları qiymətləndirilməlidir. Əks halda, yalnız test nəticələrinə əsaslanan bir sistem ali təhsilin keyfiyyətinin artmasına töhfə verməyəcək.

Bəhman Hüseynli