İdrak fəaliyyəti – insanın bilik əldə etmək, öyrənmək, dərk etmək və yeni məlumatları işləmək bacarığıdır. Orta məktəb təhsilində idrak fəaliyyətinin inkişafı, yalnız bilik ötürməklə kifayətlənməyərək, şagirdlərin öyrənmə motivasiyasını və tədqiqat bacarıqlarını artıran pedaqoji proseslərin düzgün təşkili ilə mümkündür.

İdrak fəaliyyəti nədir və niyə vacibdir?

İdrak fəaliyyəti təhsil prosesində mühüm rola malikdir, çünki o, şagirdlərin düşünmə və problem həll etmə bacarıqlarını inkişaf etdirir. Bu, yalnız məlumatların əzbərlənməsi deyil, həm də onların mənimsənilməsi, analiz edilməsi, əlaqələndirilməsi və praktik tətbiqini əhatə edir. Təhsil sisteminin əsas məqsədi də məhz bu fəaliyyətin gücləndirilməsidir.

Pedaqoji prosesin təşkili

İdrak fəaliyyətinin inkişafı üçün pedaqoji prosesin keyfiyyətli təşkili mühüm şərtdir. Bunun üçün aşağıdakı əsas yanaşmalar tətbiq oluna bilər:

1. Tədqiqat yanaşması

Pedaqoji prosesdə şagirdlərin tədqiqatçı kimi yetişməsi üçün şərait yaradılmalıdır. Müəllimlər şagirdlərə suallar verməyi və problemləri həll etməyi öyrətməlidirlər. Məsələn, layihə əsaslı öyrənmə metodundan istifadə etməklə şagirdlər öz müşahidələrinə əsaslanaraq nəticələr çıxara bilərlər.

2. Konstruktiv yanaşma

Şagirdlərə hazır biliklərin təqdim olunmasındansa, onların bu bilikləri özləri kəşf etmələrinə şərait yaratmaq vacibdir. Məsələn, riyaziyyat dərsində müəyyən düsturu müəllim izah etmək əvəzinə, şagirdlərə tapşırıq verməklə həmin düsturun özləri tərəfindən kəşf edilməsi təşviq oluna bilər.

3. İnteraktiv və texnoloji dəstək

Rəqəmsal texnologiyaların istifadəsi pedaqoji prosesi daha maraqlı və interaktiv edir. Simulyasiyalar, virtual laboratoriyalar və rəqəmsal oyunlar vasitəsilə şagirdlər abstrakt anlayışları daha yaxşı mənimsəyə bilərlər.

4. Differensial yanaşma

Hər bir şagirdin öyrənmə tərzi fərqlidir. Bəziləri vizual, bəziləri praktiki, bəziləri isə eşitmə vasitəsilə daha yaxşı öyrənir. Müəllimlər bu fərqləri nəzərə alaraq fərdiləşdirilmiş tədris metodları tətbiq etməlidirlər.

Azərbaycanda təhsil sistemi və idrak fəaliyyəti

Azərbaycanda təhsilin məqsədlərindən biri gənc nəslin düşüncə tərzini inkişaf etdirməkdir. Lakin bəzi məktəblərdə tədrisin hələ də əzbərçiliyə əsaslanması bu məqsədə çatmaqda əngəl yaradır. Müasir təhsil yanaşmalarının geniş yayılması, müəllimlərin tədqiqat yanaşmalarını öyrənməsi və tətbiqi idrak fəaliyyətini inkişaf etdirmək üçün vacibdir.

Təkliflər 

İdrak fəaliyyətinin inkişafı üçün təhsilin məzmunu və təşkilində aşağıdakı addımlar atılmalıdır:

• Müəllim hazırlığı: Müəllimlər interaktiv və tədqiqat əsaslı metodlar üzrə təlimlərə cəlb olunmalıdır.
• Təlim mühiti: Məktəblərdə yaradıcı və müstəqil düşüncəni təşviq edən mühit qurulmalıdır.
• Texnoloji dəstək: Məktəblər müasir tədris texnologiyaları ilə təmin olunmalıdır.
• Təhsil proqramlarının yenilənməsi: Tədris proqramları əzbərçilikdən uzaq, praktik biliklərə əsaslanan məzmunda hazırlanmalıdır.

Son nəticədə, idrak fəaliyyətini gücləndirən pedaqoji proses şagirdlərin gələcəkdə müstəqil, tənqidi və yaradıcı düşünən fərdlər kimi formalaşmasına zəmin yaradır. Belə bir təhsil sistemi yalnız fərdlərin deyil, bütövlükdə cəmiyyətin inkişafına xidmət edir.

Bəhman Hüseyn