Məktəbəqədər Təhsildə Keyfiyyət: Yeni Yanaşma Tələbləri

Məktəbəqədər təhsil, uşaqların ilk sosiallaşma təcrübəsini yaşadığı və onların intelektual, emosional, psixoloji inkişafının təməlini təşkil edən bir mərhələdir. Bu mərhələ, gələcəkdə onların məktəb uğurlarını və ümumən həyatdakı nailiyyətlərini müəyyən edir. Buna baxmayaraq, Azərbaycanda məktəbəqədər təhsil sahəsində ciddi keyfiyyət problemləri və sistematik boşluqlar müşahidə olunur.

Təhsil eksperti Kamran Əsədovun fikrincə, məktəbəqədər təhsildə yeni keyfiyyət standartlarının tətbiqi artıq qaçınılmazdır. İndiki təcrübələr və mövcud sistem, beynəlxalq təcrübə ilə müqayisədə, bəzi əhəmiyyətli çatışmazlıqlara malikdir.

Məktəbəqədər təhsilin əsas problemlərindən biri infrastruktur və resursların çatışmazlığıdır. Azərbaycanın bir çox rayon və kəndlərində məktəbəqədər təhsil müəssisələri ya ümumiyyətlə mövcud deyil, ya da köhnəlmiş və yararsız vəziyyətdədir. Şəhərlərdəki bağçaların əksəriyyəti isə normadan artıq uşağı qəbul edir ki, bu da tərbiyəçilərin iş yükünü artırır və tədris keyfiyyətini aşağı salır. Statistik məlumatlara görə, ölkədə məktəbəqədər təhsilə cəlb edilən uşaqların sayı təqribən 30%-dir. Bu, inkişaf etmiş ölkələrdə 90-95% olan göstəricidən çox aşağıdır.

Məsələnin digər mühüm tərəfi kadr hazırlığıdır. Məktəbəqədər təhsil müəssisələrində çalışan tərbiyəçilərin peşəkar hazırlıq səviyyəsi bəzən yetərli olmur. Bir çox hallarda, tərbiyəçilərin psixoloji hazırlığı, müasir metod və yanaşmalardan istifadəsi məhduddur. Bunun nəticəsində uşaqların fərdi yanaşma ilə təlim-tərbiyə alması mümkünsüz olur.

Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin fəaliyyətində aşağıdakı prinsiplər uğur qazanmaq üçün əsasdır:

• Proqramların fərdiləşdirilməsi: Hər bir uşağın fərdi ehtiyaclarını və maraqlarını nəzərə alan təlim proqramlarının hazırlanması.
• Təlimin oyun vasitəsilə təşkili: Uşaqların tədris materiallarını oynayaraq mənimsəməsi onların öyrənmə prosesini əyləncəli və effektli edir.
• Müəllimlərin davamlı təlimi: İnkişaf etmiş ölkələrdə tərbiyəçilər üçün müntəzəm təlimlər təşkil olunur ki, bu da onların peşəkarlıq səviyyəsini artırır.

Azərbaycanın məktəbəqədər təhsil sahəsində bu istiqamətlərdə islahatlar aparması vacibdir. Kamran Əsədov hesab edir ki, yeni yanaşmaların tətbiqi üçün ilk növbədə qanunvericilik bazası təkmilləşdirilməli və dövlət dəstəyi artırılmalıdır. Dövlət bağçaları ilə yanaşı, özəl sektorun da bu sahədə iştirakı genişləndirilməli, lakin ciddi nəzarət mexanizmləri tətbiq olunmalıdır.

Müasir tələblərə uyğun məktəbəqədər təhsil modelinin yaradılması yalnız məktəbdən əvvəlki dövr üçün deyil, ümumi təhsil sisteminin bütün mərhələləri üçün bir zəmin hazırlayacaq. Bunun üçün aşağıdakı tədbirlər vacibdir:

1. Məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin şəbəkəsinin genişləndirilməsi. Xüsusilə ucqar bölgələrdə yeni bağçaların açılması.
2. Tərbiyəçilər üçün xüsusi sertifikatlaşdırma proqramlarının həyata keçirilməsi. Təcrübə və nəzəri biliklərin artırılması üçün müasir təlim modellərinin tətbiqi.
3. Məktəbəqədər təhsil proqramlarının beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması.

Azərbaycanda məktəbəqədər təhsilə dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitlərin artırılması və bu sahədə daha geniş ictimai müzakirələrin keçirilməsi vacibdir. Məktəbəqədər təhsil yalnız ailələrin deyil, həm də cəmiyyətin gələcəyinə bir sərmayədir. Bu sahəyə diqqət yetirmək, Azərbaycanın gələcək inkişafı üçün əsas şərtlərdən biridir.

Kənan Nağıbəyli