Qərbi Azərbaycan kəndlərində təhsil tarixi Azərbaycan xalqının bu bölgədəki qədim mədəniyyət və bilik ənənələri ilə sıx bağlıdır. Tarixən burada Azərbaycan türkləri öz dillərində təhsil almaq, mədəniyyətlərini və adət-ənənələrini qorumaq üçün böyük səylər göstərmişlər. Sovet dövründə də Azərbaycan dilində məktəblər mövcud olsa da, sonrakı siyasi proseslər nəticəsində bu imkanlar ciddi şəkildə məhdudlaşdırılmışdır.
1988-ci ildə Qərbi Azərbaycandan yüz minlərlə azərbaycanlının köç etməsi, bu bölgədəki təhsil sisteminə ağır zərbə vurdu. Azərbaycan türklərinin məskunlaşdığı kəndlərdə məktəblərin bağlanması və ana dilində təhsil imkanlarının tamamilə itirilməsi, həmin əhalinin təhsil hüququnu pozmuşdur. Bu kəndlərdə azərbaycanlıların öz ana dillərində təhsil ala bilməməsi, onların milli kimliklərini qorumaqda çətinliklər yaratmışdır.
Təhsilin hazırkı vəziyyəti
Hazırda Qərbi Azərbaycan kəndlərində təhsil vəziyyəti ərazinin tamamilə erməni əhalisi tərəfindən məskunlaşması səbəbilə dəyişmişdir. Tarixi Azərbaycan kəndlərində artıq Azərbaycan dilində təhsil verilməməkdədir. Lakin Ermənistandan məcburi köçkün düşmüş Qərbi azərbaycanlılar Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində məskunlaşmış və burada təhsil alaraq öz mədəniyyət və biliklərini davam etdirməkdədirlər.
Perspektivlər və təkliflər
Azərbaycan hökuməti və Qərbi Azərbaycan İcması, təhsilin qorunub saxlanması və bu sahədə yeni imkanların yaradılması üçün müxtəlif təşəbbüslər irəli sürməkdədir. Buraya aşağıdakı addımlar daxildir:
Qərbi Azərbaycan kəndlərində təhsilin yenidən bərpası, Azərbaycan xalqının bu ərazilərdəki tarixi irsini və mədəniyyətini qorumaq baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Təhsil sahəsində atılacaq strateji addımlar həm Azərbaycan cəmiyyətinin milli birliyini gücləndirəcək, həm də gələcək nəsillərə daha güclü bir irs qoymağa imkan yaradacaqdır.
Bəhman Hüseyn
