Dəyərli ziyalımız İlham Axundov yazır: "Bu həftə təhsillə bağlı iki ziddiyyətli mesaj aldıq. Təhsil Nazirliyi: “Azərbaycan ali təhsilinin indiki asagi səviyyəsinin ən böyük səbəblərindən biri əmək bazarının, sənayenin Azərbaycanda zəif olmasidir.”
Dövlət İmtahan Mərkəzi: “Azərbaycanda kifayət qədər işaxtaran və boş iş yerləri var. Bu gün ölkədə fəaliyyət göstərən ali təhsil müəssisələrinin məzunlarının az qismi əmək bazarında olan tələbləri ödəyə bilir”.
UNEC rektoru Ədalət Muradov: “Bir ilə yaxındır ki, tələbələrimizdə praktiki bacarıq və vərdişləri gücləndirmək üçün yeni təcrübə modeli üzərində apardığımız işləri bu gün tamamladıq. Əminəm ki, UNEC məzunları əmək bazarının tələblərinə cavab vermək baxımından daha da rəqabətqabiliyyətli olacaqlar. Hazırda ikinci kursu bitirən tələbələr yeni təcrübə modelindən ilk faydalanan olacaqlar.”
Bəs, əmək bazarı hansı tələbləri yerinə yetirməlidir ki, gənc mütəxəssislər təşkilatların istəyi ilə işə cəlb olunsunlar. Ölkələrin təcrübəsini sərf-nəzər edək:
Amerika Birləşmiş Ştatları
Bu ölkədə hesab edirlər ki, böyük kompaniyaların mütəxəssislərə ehtiyacları yaranada onların özləri təhsil müəssisələrinə gəlir və lazım olan kadrların hazırlanması haqqında razılaşırlar. Və bunula da gənclərin işə marağını artırırlar. ABŞ universitetlərinin çoxunda “məktəbdən - əməyə” proqramı fəaliyyət göstərir. Bu proqram çərçivəsində iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində vakant yerlər haqqında baza göstəriciləri formalaşır. Dövlət faktiki olaraq bu işə qarışmır. Əgər ona kadr lazımdırsa, özü məktəblərə və universitetlərə gedərək, dövlət təşkilatlarında işləməyin maraqlı və cəlbedici olmaları haqqında söhbətlər aparır
İngiltərə
Bu ölkədə yuxarı siniflərdən peşə məsləhətçiləri çalışırlar. Onlar məktəblilərlə peşəyönümlü seminarlar aparır və müxtəlif sferalarda işlə təmin olunmağın perspektivləri barədə söhbətlər aparırlar. Mütəmadi olaraq onlar məktəblilərin müəssiələrlə tanışlığı üçün ekskursiyalar təşkil edirlər.
Yaponiya
Bu ölkdə universitetlərlə işəgötürənlər arasında əlaqələr çoxdan formalışıb və dəqiqlik xüsusi rol oynayır. Universitetlərdə karyera mərkəzləri fəaliyyət göstərir və bütün 1-ci kurs tələbələri məcburi olaraq işədüzəlmə haqqında iki illik seminarlar keçirlər. Tələbələr 3-cü kursun əvvəlində saytlarda işədüzəlmə haqqında xülasələr yerləşdirirlər. Tələbələr firmalara işə düzəlmək üçün müvafiq ərizələr göndərirlər və bunun əsasında işəgötürənlər imtahan və müsahibələr əsasında seçim aparırlar. Ali məktəblərin nəzdindəki karyera mərkəzlərinin əsas işi tələbələri konkurs mübarizəsinə alışdırmaq və onlarda yaxşı işçi olmaq üçün motivasiyalar yaratmaqdır. Nəticədə tələbələr təhsil aldıqları dövrdən işə düzəlir və ali məktəblər işəgötürənin tələblərinə müvafiq bacarıqları öyrədirlər.
Çin
Bu ölkdə də üstünlük bazar modelinə verilir. Əgər 2009-cu ildə bütün ali məktəblər üzrə məzun olanların 86-faizi işə düzəlirdisə, 2019-cu ildə bu rəqəm artaraq 91 faizə çatmışdır. Ancaq praktikada milyonlarla çinli tələbə işə düzəlməkdə problemlərlə rastlaşır. Məsələ burasındadır ki, işəgötürənlərin təklif etdikləri əməkhaqqı çox yüksəkdir, lakin bacarıqlar işəgötürənləri qane etmədiyindən problemlər ortaya çıxır. Bunu aradan qaldırmaq üçün tədris proqramlarını daha aktual və çevik etməyi qarşılarına məqsəd qoyublar.
Azərbaycanda əsas problemlərdən biri işəgötürənləri məzunların bacarıqlarının qane etməməsidir və əmək bazarı özünü təşkilatlandıra bilmir.
Təhsil Nazirliyi isə bu məsələdə seyirçi funksiyasını daşıyır. Nə proqramları və məzmunu yeniləmək, nə də əmək bazarına təsir etmək gücündədir. Ən əsası isə ali məktəbləri asılı vəziyyətə salmaqdır. İnsafən bu işin öhdəsindən yaxşı gəlirlər.
Etibar Əliyev