Jurnalist Bəhman Hüseynli ilə Təhsil Eksperti Kamran Əsədovun Müsahibəsi: Azərbaycan Universitetlərinin Beynəlxalq Reytinqi.
Bu müsahibə Azərbaycan universitetlərinin beynəlxalq reytinqlərdəki mövqeyi ilə bağlı suallar və onların səbəblərini dərinləşdirir, eyni zamanda problemlərin həlli yollarını müzakirə edir.
Bəhman Hüseynli (BH): Kamran bəy, son dövrlərdə Azərbaycan universitetlərinin beynəlxalq reytinqlərdə yeri ilə bağlı narazılıqlar artır. İlk sualım belədir: Sizcə, niyə Azərbaycan universitetləri beynəlxalq reytinqlərdə aşağı sıralarda yer alır?
Kamran Əsədov (KƏ): Təşəkkür edirəm, Bəhman bəy. Bir neçə səbəb var. Əsas səbəblərdən biri universitetlərin elmi tədqiqat fəaliyyətlərinin yetərli olmamasıdır. Beynəlxalq reytinq meyarlarının əksəriyyəti tədqiqatların keyfiyyətinə, məqalələrin nüfuzlu jurnallarda çapına və ümumilikdə akademik fəaliyyətə əsaslanır. Azərbaycanda bu sahələrdə geridə qalırıq. Eyni zamanda, tədrisin keyfiyyəti və universitetlərin qlobal arenada fəallığı da reytinqlərə təsir edən faktorlardır.
BH: Amma bəzi universitetlərimiz özlərinin yüksək reytinqlərdə yer aldıqlarını iddia edirlər. Burada manipulyasiyalar varmı?
KƏ: Bəli, təəssüf ki, bəzi universitetlər rəsmi reytinq məlumatları ilə manipulyasiya edirlər. Çox zaman universitetlər yalnız müəyyən göstəricilərə əsaslanan reytinqləri seçir və özləri haqqında yanlış məlumat yayırlar. Bu, xüsusilə qlobal miqyasda tanınmayan, kiçik reytinq agentliklərinə istinad edildikdə baş verir. Universitetlər bunu öz marketinq məqsədləri üçün istifadə edir.
BH: Reytinq manipulyasiyaları barədə daha konkret məlumat verə bilərsinizmi? Hansı üsullardan istifadə olunur?
KƏ: Bir çox universitetlər tələbə sayı, akademik kadrların elmi dərəcəsi və beynəlxalq əməkdaşlıq barədə yanlış məlumatlar təqdim edir. Məsələn, tələbə sayı şişirdilir, guya ki, universitet daha çox tələbə cəlb edir və bu da keyfiyyət göstəricisi kimi qəbul edilir. Beynəlxalq layihələrə və tərəfdaşlığa dair də yalan məlumatlar yayıla bilir. Belə manipulyasiyalar təəssüf ki, cəmiyyətdə yanlış təəssürat yaradır.
BH: Niyə Azərbaycan universitetləri dünya universitetləri ilə rəqabət aparmaqda çətinlik çəkirlər? Bunun kökündə hansı problemlər dayanır?
KƏ: Birincisi, maliyyə resurslarının məhdudluğu. Dünya miqyaslı universitetlər elmi tədqiqatlara böyük vəsait ayırır, Azərbaycanda isə bu məbləğ çox aşağıdır. İkincisi, kadr problemi. Akademik heyətimizin çox hissəsi beynəlxalq səviyyədə tanınmış tədqiqatlarla məşğul olmur. Həmçinin, elmi məqalələrin nüfuzlu beynəlxalq jurnallarda dərc olunması çox nadir haldır. Bu da reytinqlərə birbaşa təsir edir.
BH: Azərbaycan universitetlərinin yalan məlumatlar yayması nə qədər geniş yayılıb və buna nəzarət mexanizmi varmı?
KƏ: Təəssüf ki, bu cür halların qarşısını almaq üçün hər hansı ciddi mexanizm yoxdur. Universitetlərin yaydığı məlumatları yoxlayan rəsmi qurumlar mövcud deyil. Çox zaman bu məlumatlar ictimaiyyətə təqdim edilir və insanlar bunu sorğulamır. Amma beynəlxalq reytinq təşkilatları adətən daha ciddi və obyektiv göstəricilərə əsaslanırlar.
BH: Beynəlxalq reytinqlərin universitetlər üçün əhəmiyyəti nədir? Niyə universitetlər bu reytinqlərə can atmalıdır?
KƏ: Beynəlxalq reytinqlər universitetlərin qlobal arenadakı mövqeyini göstərir və tələbə axınına, həmçinin beynəlxalq tərəfdaşlıqlara təsir edir. Universitetlər yüksək reytinqdə olduqda daha çox beynəlxalq tələbə cəlb edə bilirlər. Həmçinin, bu, universitetin akademik kadrlar və layihələr üçün maliyyə dəstəyi almasına da kömək edir. Reytinq universitetin brend dəyərini artıran mühüm göstəricidir.
BH: Reytinq cədvəllərinə əsasən Azərbaycan universitetləri digər regional universitetlərdən çox geri qalır. Bunun qarşısını almaq üçün hansı addımlar atılmalıdır?
KƏ: İlk növbədə elmi fəaliyyətə daha çox vəsait ayrılmalıdır. Universitetlərimiz beynəlxalq konfranslar təşkil etməli və daha çox akademik əməkdaşlıqlara yönəlməlidir. Həmçinin, tədqiqatlar üçün müvafiq infrastruktur yaradılmalıdır. Beynəlxalq təcrübələrə əsaslanan proqramlar tətbiq olunmalıdır ki, məzunlarımız dünya miqyasında rəqabət apara bilsin.
BH: Sizin fikrinizcə, Azərbaycan universitetləri hansı reytinq agentliklərinə daha çox önəm verməlidir? Hər agentliyin qiymətləndirməsi etibarlı deyilmi?
KƏ: Təhsil sahəsində tanınmış agentliklər var, məsələn, QS, THE (Times Higher Education) və ARWU (Shanghai Ranking). Bunlar dünya miqyasında etibarlı hesab olunur. Universitetlərimizin bu reytinqlərdə yer alması vacibdir. Amma kiçik, daha az tanınmış reytinq agentliklərinə müraciət etməklə öz reytinqlərini süni şəkildə yüksəltmək faydasızdır. Əsas meyar nüfuzlu agentliklərdir.
BH: Azərbaycan universitetlərinin reytinqinin aşağı olmasının əsas səbəbi nədir? Bu, yalnız tədqiqatların azlığı ilə bağlıdırmı?
KƏ: Tədqiqatların azlığı əsas səbəblərdən biridir, amma yeganə səbəb deyil. Kadr potensialı, təhsil proqramlarının yenilənməməsi, tələbə-müəllim nisbətinin aşağı olması, tədris keyfiyyətinin aşağı səviyyədə olması da təsir edən amillərdir. Həmçinin, beynəlxalq əlaqələrin zəifliyi və universitetlərin qlobal miqyasda aktiv olmaması da böyük bir problem olaraq qalır.
BH: Sizcə, Azərbaycan universitetlərinin yaxın gələcəkdə beynəlxalq reytinqlərdə irəliləməsi üçün konkret hansı tədbirlər görülməlidir?
KƏ: Konkret olaraq, tədqiqat mərkəzləri qurulmalı və alimlərin beynəlxalq layihələrə cəlb olunması üçün şərait yaradılmalıdır. Universitetlər kadr potensialını gücləndirməli, xarici mütəxəssisləri cəlb etməli və akademik mobilliyi artırmalıdırlar. Əlavə olaraq, təhsil proqramları beynəlxalq standartlara uyğun yenilənməli, tələbələrə daha çox tədqiqat yönümlü tədris təklif olunmalıdır.
Tehsil.biz