Uşaqların xüsusi bacarıq və istedadlarının vaxtında aşkarlanması və düzgün şəkildə dəstəklənməsi onların gələcək inkişafı üçün həlledici əhəmiyyət daşıyır. Bu proses yalnız uşaqların fərdi inkişafına deyil, həm də cəmiyyətin ümumi tərəqqisinə xidmət edir. Təəssüf ki, çox vaxt uşaqların istedadları diqqətdən kənarda qalır və ya yanlış yönləndirilir ki, bu da onların potensialından tam istifadə edə bilməmələrinə gətirib çıxarır. Bu məqalədə uşaqların istedadlarını vaxtında aşkarlamaq, onları dəstəkləmək və bu prosesdə valideyn, müəllim və cəmiyyətin rolunu araşdıracağıq.
Uşaqların təbii istedad və bacarıqlarını müəyyən etmək üçün ilk növbədə onları maraqlandıran sahələri izləmək və onları müxtəlif fəaliyyətlərə cəlb etmək lazımdır. Bu, uşaq hələ erkən yaşlarından başlayaraq inkişaf etdirilməlidir, çünki erkən yaşlar yeni bilik və bacarıqların mənimsənilməsi üçün ən uyğun dövrdür. Məsələn, riyaziyyata marağı olan uşaq bu sahədə məşğələlərə yönləndirilərək riyazi istedadını inkişaf etdirə bilər, musiqiyə marağı olan uşaq isə musiqi dərsləri ilə dəstəklənə bilər. Bu istiqamətdə müxtəlif testlər, peşəkar məsləhətlər və oyunlar vasitəsilə uşaqların üstün bacarıqları müəyyən edilə bilər.
Psixoloq və pedaqoqların tövsiyəsinə görə, uşaqların hər hansı bir sahəyə marağını sezmək və təşviq etmək çox əhəmiyyətlidir. Ancaq maraq və bacarığı qarışdırmamaq vacibdir. Maraq keçici ola bilər, lakin istedad davamlı inkişaf etdikcə güclənir. Buna görə, istedadın inkişafı üçün ardıcıl və məqsədyönlü dəstək lazımdır.
Uşaqların istedadlarını kəşf etməkdə valideynlərin rolu mühümdür. Valideynlər diqqətli müşahidə apararaq uşaqlarının xüsusi maraq və bacarıqlarını erkən yaşdan fərq edə bilərlər. Bu prosesdə uşaqların fəaliyyəti ilə yaxından maraqlanmaq, onları yaradıcılığa təşviq etmək, hər hansı bir sahədə uğursuzluqla üzləşdikdə dəstəkləyici olmaq əsas faktorlardandır. Uşaqlara qarşı yüksək gözləntilər və təzyiq göstərmək isə onların özlərini təzyiq altında hiss etmələrinə səbəb ola bilər, bu da istedadın inkişafını ləngidir.
Eyni zamanda, valideynlər uşaqların istedadlarını reallıqla uzlaşdırmaq üçün onları müxtəlif fəaliyyətlərə yönləndirməli, onların fərqli sahələrdə özlərini sınamasına imkan yaratmalıdırlar. Bu, uşaqların hər hansı bir sahədə istedadlı olub-olmadığını müəyyənləşdirməyə kömək edir.
Məktəblər uşaqların istedadlarının kəşfində mühüm rol oynayır. Müasir təhsil proqramları uşaqların fərdi maraq və qabiliyyətlərini nəzərə alaraq, onları müxtəlif sahələrdə özlərini ifadə etməyə təşviq edir. Məsələn, məktəbdə yaradıcı yazı, rəsm, musiqi, idman və texnologiya dərsləri təşkil olunur ki, bu da uşaqlara müxtəlif bacarıqlarını yoxlamaq imkanı verir. Müəllimlər uşaqların xüsusi istedadlarını müşahidə edərək, onları doğru şəkildə yönləndirə və təşviq edə bilərlər.
Məktəblərdə yaradıcı klubların və dərsdənkənar fəaliyyətlərin təşkili uşaqların gizli bacarıqlarının üzə çıxarılması üçün əlavə imkanlar yaradır. Əlavə olaraq, istedadlı uşaqlar üçün xüsusi proqramların və təlimlərin təşkili də əhəmiyyətlidir. Bu cür dəstək uşaqların bacarıqlarını artırmaqla yanaşı, onlara özlərinə olan inamı və güvəni də aşılayır.
Uşaqların istedadlarını inkişaf etdirmək yalnız valideyn və məktəbin məsuliyyəti deyil, həm də cəmiyyətin birgə məsuliyyətidir. Cəmiyyətin müxtəlif səviyyələrində təhsil ocaqlarına, incəsənət mərkəzlərinə və idman qurumlarına dəstək verilməsi uşaqların müxtəlif fəaliyyətlərlə məşğul olmasına şərait yaradır.
Əlavə olaraq, cəmiyyətdə istedadlı uşaqları tanıtmaq və onların inkişafına kömək edən layihələr və proqramlar təşkil oluna bilər. Bu layihələr uşaqlara öz potensiallarını maksimum dərəcədə nümayiş etdirməyə şərait yaradır və həmçinin onların gələcək karyera seçimini asanlaşdırır.
Uşaqların istedadlarını kəşf etmək və dəstəkləmək üçün müvafiq şəraitin yaradılması onların uğurlu gələcəyi və cəmiyyətin inkişafı üçün çox vacibdir. Həm valideynlər, həm məktəblər, həm də cəmiyyət birgə işləyərək, uşaqların müxtəlif sahələrdə potensiallarını həyata keçirməsinə yardım edə bilərlər. Beləliklə, hər bir uşağın öz təbii istedad və bacarıqlarını inkişaf etdirməsi ilə ölkəmizdə yaradıcılıq, innovasiya və tərəqqi mədəniyyətinin inkişafına töhfə verilmiş olar.
Bəhman Hüseynli