Müasir təhsil sistemində müəllimlərə qarşı müxtəlif formalarda təzyiqlər artmaqdadır. Təhsil Tədqiqatçısı Qurban Talıbovun fikrincə, bu təzyiqlər müəllimlərin performansına mənfi təsir edir və onların peşəkar fəaliyyətinə zərbə vurur. Həddindən artıq yüklənmə, tədris standartlarına uyğunlaşma məcburiyyəti, sosial gözləntilər və administrativ təzyiqlər müəllimlərin həm fiziki, həm də psixoloji sağlamlığını təsir altına alır. Bu durum isə uzunmüddətli dövrdə tədris keyfiyyətinə və şagirdlərin təhsil nəticələrinə mənfi təsir göstərir. Talıbovun fikrincə, müəllimlərin performansını gücləndirmək üçün onların peşə fəaliyyətinə müdaxilələrin azaldılması və onlara dəstək mühitinin yaradılması vacibdir.
Birinci və ən böyük problem müəllimlərin həddindən artıq iş yüküdür. Müəllimlər təkcə dərs saatlarında deyil, həm də dərsdən kənar müxtəlif fəaliyyətlərdə – sənədləşmə, toplantılar, hesabatlar və digər administrativ işlərdə çox vaxt sərf edirlər. Qurban Talıbov bildirir ki, bu yüklənmə müəllimlərin əsas vəzifəsi olan tədris prosesinə fokuslanmasına mane olur və onların enerjisini tükədir. Müəllimlər dərs hazırlıqlarına, yeni tədris metodlarını öyrənməyə və tələbələrlə fərdi şəkildə işləməyə kifayət qədər vaxt ayıra bilmədikləri üçün performansları aşağı düşür. Bu vəziyyəti yaxşılaşdırmaq üçün məktəblərdə administrativ işlərin həcminin azaldılması və müəllimlərin əsasən tədrisə yönəldilməsi vacibdir.
İkinci məsələ isə tədris standartlarına uyğunlaşma məcburiyyətidir. Müasir dövrdə müəllimlərdən müxtəlif tədris proqramlarına, yenilənmiş standartlara uyğun dərs keçmək tələb olunur. Qurban Talıbovun qeyd etdiyinə görə, tez-tez dəyişən tədris standartları müəllimlər üçün əlavə stres yaradır. Müəllimlər bu standartlara uyğunlaşmağa çalışarkən, bəzən öz tədris üsullarını tətbiq etməkdə çətinlik çəkirlər. Halbuki, hər bir müəllimin fərqli yanaşma və tədris metodları var, və onlara tədrisdə yaradıcı sərbəstlik tanınsa, daha keyfiyyətli nəticələr əldə etmək mümkündür. Müəllimlərin standart tədris proqramlarına uyğunlaşma məcburiyyətinin azaldılması və onlara dərslərdə öz metodlarını tətbiq etmə azadlığının verilməsi onların motivasiyasını artıracaqdır.
Talıbov həmçinin müəllimlərin üzləşdiyi sosial təzyiqləri də vurğulayır. Cəmiyyətdə müəllimlərin üzərinə düşən böyük məsuliyyət, onların işini daha da çətinləşdirir. Valideynlər, məktəb rəhbərliyi və bəzən də dövlət qurumları tərəfindən müəllimlərdən yüksək nəticələr gözlənilir. Bu gözləntilər müəllimlərin özlərini daim təzyiq altında hiss etmələrinə səbəb olur və onların psixoloji sağlamlığına mənfi təsir göstərir. Müəllimlər həm tələbələrin akademik nəticələrindən, həm də onların davranışlarından birbaşa məsul tutulur, bu isə onların üzərinə əlavə yük qoyur. Müəllimlərin sosial təzyiqlərdən azad olunması üçün cəmiyyətin onlara dəstək olması və tədris prosesində kollektiv bir yanaşmanın tətbiq olunması zəruridir.
Bundan başqa, Talıbovun fikrincə, müəllimlərin iş şəraitinin yaxşılaşdırılması vacibdir. Bəzi məktəblərdə infrastruktural çatışmazlıqlar, texnoloji avadanlıqların azlığı və dərs resurslarının məhdudluğu müəllimlərin tədris prosesinə mane olur. Müəllimlərə rahat və resurslarla təmin olunmuş bir mühit yaradılarsa, onların tədris keyfiyyəti də yüksək səviyyədə olacaq. Həmçinin müəllimlərin davamlı inkişaf proqramlarına cəlb olunması da onların peşəkar bacarıqlarını gücləndirməklə yanaşı, tədrisdə yeni və effektiv metodlardan istifadə etməyə imkan yaradacaqdır. Talıbov bildirir ki, müasir təhsildə müəllimlərə daha çox sərbəstlik və dəstək verilməlidir ki, onlar öz potensiallarını tam şəkildə nümayiş etdirə bilsinlər.
Məqalənin nəticəsi olaraq, Qurban Talıbov vurğulayır ki, müəllimlərin peşə performansını artırmaq üçün onların iş yükü və sosial təzyiqlər azaldılmalı, yaradıcı tədris metodlarını tətbiq etmək üçün onlara sərbəstlik verilməli və iş şəraiti yaxşılaşdırılmalıdır. Yalnız bu şəkildə müəllimlər öz potensiallarını tam olaraq ortaya qoya bilər, bu isə uzunmüddətli dövrdə təhsil sistemində müsbət nəticələrə səbəb olar. Müəllimlər cəmiyyətin əsas sütunlarından biridir və onların işinə dəstək olmaq, təhsil sistemimizin gələcəyini təmin etmək deməkdir.
Bəhman Hüseynli