Son illərdə Azərbaycanda həyata keçirilən təhsil islahatları həm təhsil müəssisələrinin müasir tələblərə cavab verməsi, həm də şagird və tələbələrin bilik səviyyəsinin artırılması baxımından önəmli addımlar sayıla bilər. Təhsil tədqiqatçısı Bəhman Hüseynli bu islahatların əksər sahələrdə müsbət təsirini görsə də, hələ də bir sıra çatışmazlıqların olduğunu və onların aradan qaldırılması üçün daha dərindən düşünülmüş yanaşmaya ehtiyac duyulduğunu bildirir. İslahatların daha təsirli olması üçün müəyyən qane etməyən məqamlar üzərində dayanmaq vacibdir.

Birinci əsas problem islahatların sistemli və uzunmüddətli hədəflərə əsaslanmaması ilə bağlıdır. Bəhman Hüseynlinin fikrincə, bir çox islahatlar qısamüddətli nəticələrə nail olmaq məqsədi ilə həyata keçirilir. Bu yanaşma, bəzən təhsildə baş verən problemlərin köklü şəkildə həll olunmasına mane olur və yalnız müvəqqəti dəyişikliklər yaradır. Təhsilin davamlı inkişafı üçün daha uzunmüddətli və davamlı planlar üzərində işlənməli, bu planlar isə konkret hədəflərlə zəngin olmalıdır. Hər hansı bir təhsil islahatı həyata keçirilərkən onun ölkənin gələcək ehtiyaclarına uyğun olub-olmaması diqqətlə araşdırılmalıdır.

İkinci məqam isə, islahatların həyata keçirilməsi zamanı müəllimlərin və digər təhsil işçilərinin rəylərinin nəzərə alınmamasıdır. Bəhman Hüseynli bildirir ki, təhsil islahatlarının effektiv olması üçün onları yerinə yetirəcək əsas qüvvə - müəllimlərin mövqeyi və fikirləri mütləq şəkildə öyrənilməli və nəzərə alınmalıdır. Təəssüf ki, bir çox islahatlar yalnız qərar vericilər tərəfindən hazırlanır və müəllimlər bu prosesdə əhəmiyyətsiz bir mövqedə saxlanılır. Müəllimlərin və təhsil işçilərinin fikirlərinin ciddiyə alınmaması, islahatların icrasında problemlərə yol açır və onların effektivliyini aşağı salır. Hüseynli vurğulayır ki, müəllimlər təhsil prosesinin əsas iştirakçılarıdır və onların prosesə inteqrasiya olunması ilə daha uğurlu nəticələr əldə etmək mümkündür.

Üçüncü problem, islahatların həyata keçirilməsi üçün ayrılan büdcənin səmərəli şəkildə istifadə olunmamasıdır. Hüseynlinin fikrincə, təhsil islahatlarına ayrılan vəsaitlər bəzən düzgün planlaşdırılmadığı üçün səmərəsiz şəkildə xərclənir və istənilən nəticəni vermir. Təhsil sahəsinə ayrılan maliyyə vəsaiti yalnız infrastruktura və texnologiyaya yönəldilir, lakin bu, şagird və tələbələrin bilik və bacarıqlarına birbaşa təsir etmir. Misal üçün, siniflərin təchizatı üçün xərclənən vəsaitin yalnız bir hissəsi şagirdlər üçün faydalı olur. Hüseynli hesab edir ki, maliyyə vəsaitinin bir hissəsi tədris prosesini daha interaktiv və əhatəli etmək üçün təlim proqramlarına və müəllimlərin inkişafına sərf edilməlidir.

Növbəti əsas məqam isə təhsil proqramlarının tez-tez dəyişdirilməsi və bu dəyişikliklərin bəzən keyfiyyətsiz olmasıdır. Hüseynli bildirir ki, təhsil proqramlarının tələsik və tez-tez dəyişdirilməsi şagird və müəllimlərin adaptasiya imkanlarını məhdudlaşdırır. Bu cür dəyişikliklər şagirdlərdə davamlı öyrənmə prosesinə mənfi təsir göstərir və müəllimlərə də əlavə yüklənmə yaradır. Hər hansı bir yeniliyin tətbiqi zamanı onun təhsilə gətirəcəyi real nəticələr qiymətləndirilməlidir və dəyişikliklərin praktik faydası təmin olunmalıdır. Təhsil proqramlarının tez-tez dəyişdirilməsi şagirdlərdə və müəllimlərdə qarışıqlıq yaradır və nəticədə, proqramın effektivliyi aşağı düşür.

Son olaraq, Hüseynli təhsil islahatlarında texnologiyanın həddindən artıq vurğulandığını, lakin onun nə dərəcədə effektiv istifadə olunduğunun kifayət qədər analiz edilmədiyini vurğulayır. Texnologiyanın tədrisdə geniş tətbiqi müsbət bir addım olsa da, texnologiyanın istifadəsinin təhsil prosesinə real təsirini qiymətləndirmək vacibdir. Bəzən texnologiyanın tətbiqi yalnız görüntü xarakterli olur və real olaraq təhsildə keyfiyyət dəyişikliklərinə gətirib çıxarmır. Bu səbəbdən texnologiyaların tətbiqində daha praktik yanaşmalar tətbiq edilməli və onların tədris prosesinə təsiri barədə daha çox tədqiqatlar aparılmalıdır. Hüseynli bildirir ki, texnologiyanın məqsədli və effektiv istifadəsi yalnız əhəmiyyətli təhsil nəticələrinə nail olmaq üçün olmalıdır.

Nəticə olaraq, Bəhman Hüseynli hesab edir ki, təhsil islahatlarının uzunmüddətli və səmərəli nəticələr əldə etməsi üçün sistemli yanaşma vacibdir. İslahatların dayanıqlılığı, müəllimlərin prosesdə fəal iştirakı, maliyyə vəsaitlərinin səmərəli istifadəsi, tədris proqramlarının davamlılığı və texnologiyanın effektiv tətbiqi ilə bağlı problemlər aradan qaldırılmalıdır. Yalnız bu yolla, Azərbaycan təhsil sistemi dünya standartlarına cavab verən bir səviyyəyə çatdırıla bilər.

İlknur Əsədova