Müasir iqtisadiyyatda texniki və peşə təhsili (TPT) dayanıqlı inkişafın əsas sütunlarından biridir. İqtisadiyyatın sürətlə dəyişən tələbləri peşə təhsilinin yalnız nəzəri biliklər deyil, praktiki bacarıqlarla zənginləşdirilməsini tələb edir. Azərbaycanda əmək bazarının dinamikasına uyğun peşə təhsilinin inkişafı ölkənin iqtisadi gücünü artırmaq və gəncləri gələcək əmək bazarına hazırlamaq üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır.
TPT-nin əhəmiyyəti: Təhsildən iqtisadiyyata körpü
Texniki və peşə təhsili, gəncləri müəyyən peşə sahələrinə hazırlamaqla onları əmək bazarının tələblərinə uyğun kadrlar kimi yetişdirir. Bu təhsil növü:
- Praktiki bacarıqlar verir: Şagirdlər konkret ixtisas sahələrində işləmək üçün praktik biliklər əldə edir.
- İşsizliyi azaldır: Peşə təhsili işçi qüvvəsi ilə əmək bazarının tələbləri arasında boşluğu aradan qaldırır.
- İnnovasiyaları dəstəkləyir: Yüksək texnologiyalı sahələrdə müasir ixtisaslaşma ölkənin rəqabət qabiliyyətini artırır.
Azərbaycanda mövcud durum
Azərbaycanda texniki və peşə təhsili sistemi islahatlar mərhələsindədir. Hökumət peşə təhsilinə diqqəti artırsa da, hələ də bir sıra problemlər qalmaqdadır:
- Peşə təhsili müəssisələrinin infrastrukturu: Bəzi peşə məktəblərində maddi-texniki baza müasir standartlara cavab vermir.
- Proqramların əmək bazarına uyğunluğu: Mövcud kurikulumlar çox vaxt iqtisadiyyatın sürətlə dəyişən tələblərinə uyğun yenilənmir.
- İctimai münasibət: Cəmiyyətdə peşə təhsilinə dəyərin aşağı olması gənclər arasında bu sahəyə marağın azalmasına səbəb olur.
- Müəllimlərin hazırlığı: Peşə məktəblərində müəllimlərin praktiki sahədə kifayət qədər təcrübəsi olmaya bilər.
- Sənaye və biznes əməkdaşlığı: Təhsil müəssisələri ilə iş dünyası arasında əlaqələr hələ də məhduddur.
Əmək bazarına uyğun peşə təhsilinin inkişafı üçün təkliflər
- Əmək bazarının tələblərinin təhlili: Texniki və peşə təhsil proqramları, mütəmadi olaraq bazar tələblərinə uyğun yenilənməlidir. Məsələn, rəqəmsal texnologiyalar, yaşıl iqtisadiyyat və sənaye avtomatlaşdırması sahələrində yeni ixtisaslar yaradılmalıdır.
- İnfrastrukturun gücləndirilməsi: Peşə məktəbləri müasir avadanlıqlarla təchiz edilməli, texniki laboratoriyalar və təlim mərkəzləri yaradılmalıdır.
- Təcrübəyə əsaslanan təhsil: Şagirdlərin real iş şəraitində praktik təcrübə əldə etmələri üçün sənaye müəssisələrində təcrübə proqramları təşkil edilməlidir.
- Müəllimlərin peşəkar inkişafı: Müəllimlər beynəlxalq təlim proqramlarına cəlb edilməli və sahəvi bilikləri təkmilləşdirilməlidir.
- İş dünyası ilə əməkdaşlıq: Şirkətlər və təhsil müəssisələri arasında əlaqələr genişləndirilməli, birgə tədris proqramları hazırlanmalıdır.
- Peşə təhsilinin təşviqi: Cəmiyyət arasında texniki və peşə təhsilinin əhəmiyyətini artırmaq üçün maarifləndirmə kampaniyaları keçirilməlidir.
Peşə təhsili və gənclərin gələcəyi
Peşə təhsilinə olan diqqət gənclərin:
- Məhsuldar iş yerləri əldə etməsinə kömək edir.
- Yaradıcı potensialını inkişaf etdirir.
- Ölkə iqtisadiyyatına daha yüksək səviyyədə töhfə vermələrini təmin edir.
Dünya təcrübəsindən nümunələr
Almaniya və Cənubi Koreya kimi ölkələrdə peşə təhsilinin uğurunun əsas səbəbi əmək bazarına yönəlmiş proqramların hazırlanması və sənaye ilə güclü əməkdaşlıqdır. Azərbaycan da bu təcrübələrdən faydalanaraq texniki və peşə təhsilini daha strateji şəkildə inkişaf etdirə bilər.
Texniki və peşə təhsili, yalnız gənclərin məşğulluğunu artırmaqla kifayətlənmir, həm də ölkənin ümumi iqtisadi inkişafını sürətləndirir. Əmək bazarının dəyişən tələblərinə uyğun müasir peşə təhsilinin qurulması Azərbaycan iqtisadiyyatının gələcəyinə böyük töhfə verəcək. Bunun üçün dövlət, iş dünyası və təhsil sektoru arasında sıx əməkdaşlıq vacibdir.
Bəhman Hüseyn
