Təyyarə qəzaları, dünyada təhsil və təhlükəsizlik sahələrində ən ağır və ən dərindən təhlil edilən mövzulardan biridir. Bu cür faciələr yalnız insan həyatına ciddi təsir etmir, həm də bir çox sahədə yenilikləri və dəyişiklikləri təşviq edir. Təyyarə qəzası hadisələrindən sonra, havacılıq sənayesində təhlükəsizlik mədəniyyətinin inkişafı, təyyarəçilərin və digər mütəxəssislərin təlim proseslərinin yenidən gözdən keçirilməsi, sərnişinlərin təhlükəsizliyi üçün yeni texnoloji yeniliklərin tətbiqi kimi məsələlər ön plana çıxır. Təhsil sahəsi də bu prosesin bir hissəsidir, çünki təhsil, təhlükəsizliyin və məsuliyyətin formalaşmasında mühüm rol oynayır.
Təyyarə qəzaları, dünya üzrə bir çox ölkədə təhsil və təhlükəsizlik anlayışlarına böyük təsir göstərmişdir. Hər bir qəza, mütəxəssislər üçün yeni dərslər təqdim edir. 2009-cu il Air France 447 reysinin qəzası, 2014-cü il MH370 reysi, 2015-ci ildəki Germanwings 9525 qəzası kimi hadisələr yalnız mütəxəssislərin, həmçinin dünya cəmiyyətinin düşüncələrini dəyişdirdi. Bu cür qəzalardan sonra, havacılıq sahəsində təhlükəsizlik mədəniyyəti daha da gücləndi. Təyyarəçilər, texniki personal və mühəndislər üçün təlimlərin daha da dərinləşdirilməsi və müxtəlif təhlil metodlarının tətbiqi önəmli oldu.
Bununla yanaşı, təyyarə qəzası ilə bağlı baş verən hər hansı bir itki, müxtəlif sahələrdə fəaliyyət göstərən mütəxəssislərin təlimlərində yeniliklərə səbəb oldu. Təhlükəsizlik protokolları təkmilləşdirildi, texniki nasazlıqların qarşısını almaq üçün yeni sistemlər tətbiq edildi və pilotların təlimi daha güclü hala gətirildi. Təyyarəçilik sektoru, bu cür faciələrdən sonra yenidən qiymətləndirilməsi lazım olan bir çox aspekti gündəmə gətirdi. Təyyarəçilik sahəsinin müxtəlif sahələrində çalışan mütəxəssislərin təhsil almağı və təhlükəsizlik mədəniyyətini inkişaf etdirməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Təyyarə qəzalarının qarşısını almaq və təyyarəçilərin daha yüksək peşəkarlıq səviyyəsinə çatmalarını təmin etmək üçün, təhlükəsizliyin əsasını təhsil təşkil edir. Təyyarəçilərin və mühəndislərin, təyyarə sistemlərini düzgün şəkildə idarə etməyi, texniki nasazlıqları vaxtında aşkar etməyi və fəlakətlərə düzgün reaksiya verməyi bacarmaları üçün mütəmadi olaraq təlimlərdən keçmələri zəruridir.
Məsələn, Germanwings 9525 qəzası, təyyarəçinin psixoloji vəziyyətinin nə qədər önəmli olduğunu bir daha vurğuladı. Bu cür hadisələr göstərdi ki, pilotların yalnız texniki bacarıqları deyil, eyni zamanda emosional və psixoloji sağlamlıqları da təyyarəçilikdə təhlükəsizlik baxımından kritik rol oynayır. Bu səbəbdən, hava yolları şirkətləri və təhsil qurumları, pilotların yalnız texniki sahələrdə deyil, psixoloji sahələrdə də mütəmadi olaraq təlim keçmələrini təmin etməyə başladılar. Bu yanaşma, digər sahələrdə də təhlükəsizlik və təhlükəsiz davranış tərzinin formalaşması baxımından nümunəvi ola bilər.
Təyyarəçilik sahəsində tətbiq olunan təhsil metodları, təyyarə qəzalarının qarşısını almaq və təhlükəsizlik mədəniyyətini inkişaf etdirmək məqsədi güdür. Bu təlimlər yalnız təyyarəçilərə deyil, eyni zamanda bütün havacılıq mütəxəssislərinə, mühəndislərə, texniki işçilərə və digər sahə mütəxəssislərinə də tətbiq olunur. Təyyarəçilik sektoru ilə əlaqəli olan hər bir şəxsin, təhlükəsizlik tədbirlərinə hörmət etməsi və bu sahədəki təhsil standartlarının ən yüksək səviyyəyə çatdırılması vacibdir. Təhlükəsizlik mədəniyyətinin formalaşması təhsil prosesinin vacib hissəsidir, çünki təhsil insanın təhlükəsiz davranışlarını inkişaf etdirir və bu cür təlimlər, daha yaxşı bir gələcək üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Təyyarə qəzaları, sadəcə bir neçə dəqiqə və ya saat ərzində baş vermir. Hər bir qəza, uzun illər boyu üzərində düşünülməsi və təhlil edilməsi lazım olan dərslər təqdim edir. Təyyarə qəzalarından alınan dərslər, yalnız havacılıq sənayesinin inkişafına deyil, həm də təhsil sisteminin inkişafına və təhlükəsizlik mədəniyyətinin gücləndirilməsinə səbəb olmuşdur. Təyyarəçilərin, mühəndislərin və texniki heyətin təhlükəsizlik təlimləri və davamlı təhsili, gələcəkdə bu cür faciələrin qarşısını almaq üçün ən əsas addımlardan biridir. Həmçinin, bu yanaşma təhsilin və təhlükəsizliyin bir-birinə necə təsir etdiyini və necə inkişaf etdiyini göstərir.
Bəhman Hüseynli