Qida insan həyatının ən vacib tərkib hissələrindən biridir. Müasir dövrdə əhalinin sürətli artımı, qlobal iqlim dəyişikliyi və məhdud resurslardan səmərəli istifadə zərurəti qida sənayesində ciddi islahatlar tələb edir. Bu çağırışlara cavab olaraq, qida mühəndisliyi XXI əsrin strateji əhəmiyyət kəsb edən sahələrindən birinə çevrilmişdir.
Qida mühəndisliyi qida məhsullarının istehsalı, saxlanması, emalı və keyfiyyətinin təmin edilməsi proseslərini optimallaşdıran bir elm sahəsidir. Bu sahənin mütəxəssisləri biokimya, kimya mühəndisliyi, mikrobiologiya və texnologiya kimi multidissiplinar biliklərdən istifadə edərək, sağlam, dayanıqlı və keyfiyyətli qida istehsalını təmin edir.
1.İqlim dəyişikliyi ilə bağlı problemlər (su çatışmazlığı, torpaq eroziyası və temperatur artımı) ənənəvi qida istehsal üsullarını çətinləşdirir. Bu vəziyyətdə qida mühəndisləri alternativ qida mənbələrinin yaradılmasına və daha ekoloji metodlarla istehsala öncülük edirlər. Laboratoriyada yetişdirilən ətlər, bitki əsaslı süd məhsulları və yeni protein mənbələri bunun ən yaxşı nümunələrindəndir.
2. Dünyada piylənmə və qeyri-infeksion xəstəliklərin artması sağlam qida istehsalını prioritet edir. Qida mühəndisləri aşağı kalorili, şəkərsiz, lakin dad və keyfiyyət baxımından yüksək standartlara cavab verən məhsullar hazırlamaq üçün çalışır. Eyni zamanda, qida əlavələri, vitaminlər və probiyotiklər kimi məhsulların istehsalı bu sahənin inkişafında mühüm yer tutur.
3. Qida mühəndisliyi yalnız məhsulun dadını və keyfiyyətini deyil, həm də onun təhlükəsizliyini təmin etməyə yönəlir. Mikrobioloji çirklənmə, zərərli qatqılar və saxlama zamanı keyfiyyətin qorunması sahəsində qida mühəndislərinin rolu əvəzsizdir. Xüsusilə qlobal pandemiya və təbii fəlakətlər zamanı qida mühəndisləri innovativ qablaşdırma və dezinfeksiya metodları üzərində işləyirlər.
Qida mühəndisləri, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün daha az enerji sərf edən, su ehtiyatlarını səmərəli istifadə edən və tullantıları minimuma endirən texnologiyalara yönəlmişdir.
Azərbaycan qida istehsalının və emalının inkişafında böyük potensiala malikdir. Yerli məhsulların keyfiyyətinin artırılması, ixrac bazarlarının genişləndirilməsi və ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi qida mühəndisliyinin bu ölkədə perspektivlərini genişləndirir. Xüsusilə kənd təsərrüfatı ilə bağlı innovasiyaların tətbiqi, ekoloji məhsulların hazırlanması və milli qida sənayesində texnoloji yeniliklər bu sahənin inkişafını dəstəkləyir.
Qida mühəndisliyi ixtisası seçən gəncləri geniş karyera imkanları gözləyir. Bu sahədə fəaliyyət göstərənlər aşağıdakı sektorlarda işləyə bilərlər:
Qida mühəndisliyi təkcə bu günün deyil, gələcəyin də ən mühüm sahələrindən biridir. Sürətli urbanizasiya, əhali artımı və ekoloji çağırışlar fonunda sağlam, təhlükəsiz və dayanıqlı qida istehsalı qida mühəndislərinin əsas missiyasıdır. Müasir texnologiya və elmi biliklərdən istifadə edərək, qida mühəndisləri insanların ehtiyaclarını qarşılayan, eyni zamanda planetin qaynaqlarını qoruyan həllər təklif edirlər.
Bu sahədə ixtisaslaşan gənclər, həm yerli bazarda, həm də qlobal miqyasda mühüm yer tutaraq, qida istehsalının gələcəyini formalaşdırmaq üçün böyük imkanlara malikdirlər.
Bəhman Hüseyn