Son illərdə əmək bazarında dinamik dəyişikliklər müşahidə olunur. Ənənəvi peşələrdən bəziləri öz aktuallığını itirir, əvəzində isə yeni, daha perspektivli sahələr yaranır. Təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirir ki, bu proses qlobal tendensiyalar və texnologiyanın sürətli inkişafı ilə sıx bağlıdır.
Təhsil eksperti Kamran Əsədov qeyd edir ki, bir çox ixtisaslar artıq əmək bazarında tələb olunmur və gələcəkdə tamamilə sıradan çıxacaq. "Məsələn, bank tellərləri, ənənəvi mühasibatçılıq, bəzi katibəlik və operator işləri süni intellektin inkişafı nəticəsində azalmaqdadır. Avtomatlaşdırma və süni intellekt bir çox sahələri əvəz edir" – deyə o bildirir. Beynəlxalq Əmək Təşkilatının (ILO) son hesabatına görə, 2030-cu ilə qədər hazırkı iş yerlərinin 14%-i avtomatlaşdırma səbəbindən yoxa çıxacaq.
Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, əvəzində yeni peşələr və sahələr inkişaf edir. "İT, kibertəhlükəsizlik, data analitikası, süni intellekt mühəndisliyi, alternativ enerji və biotexnologiya gələcəyin ixtisasları sırasındadır. Xüsusilə, proqramlaşdırma və maşın öyrənməsi sahəsində biliklərə sahib olanlar əmək bazarında böyük üstünlük qazanacaqlar" – deyə o qeyd edir.
Dünya İqtisadi Forumunun (WEF) "Gələcəyin Peşələri" hesabatına görə, 2025-ci ilə qədər 97 milyon yeni iş yeri yaradılacaq və bu iş yerlərinin əksəriyyəti texnologiya ilə əlaqəli olacaq. Kamran Əsədov sitat gətirir: "Artıq Harvard, MIT və Oksford kimi nüfuzlu universitetlər öz proqramlarını yeni əmək bazarına uyğunlaşdırırlar. Müasir dövrdə işçi qüvvəsindən gözləntilər dəyişib. Artıq təkcə diplom yetərli deyil, əlavə bacarıqlar, yaradıcılıq və çevik düşüncə ön plandadır".
Təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirir ki, Azərbaycanda da bu tendensiyalar nəzərə alınmalıdır. "Bizim universitetlər əmək bazarının çağırışlarına cavab verən müasir proqramlar təklif etməlidir. Əks halda, məzunlarımız qlobal bazarda rəqabət apara bilməyəcəklər" – deyə o vurğulayır. Statistik məlumatlara görə, Azərbaycanda ən çox işsiz qalan ixtisas sahibləri humanitar və iqtisadiyyat fakültələrinin məzunlarıdır. Dövlət Məşğulluq Agentliyinin 2023-cü il hesabatına əsasən, iqtisadiyyat və hüquq ixtisasları üzrə məzun olanların iş tapmaq faizi 50%-dən aşağıdır.
Təhsil eksperti Kamran Əsədov qeyd edir ki, valideynlər və tələbələr ixtisas seçimində gələcək trendləri nəzərə almalıdırlar. "Hansı sahəyə yönəlmək lazım olduğunu müəyyənləşdirmək üçün qlobal əmək bazarını araşdırmaq vacibdir. Dünya dəyişir və biz bu dəyişikliklərə uyğunlaşmalıyıq" – deyə o bildirir.
Ümumilikdə, süni intellekt və avtomatlaşdırmanın təsiri ilə ənənəvi peşələr azalacaq, texnologiya və elm əsaslı sahələr isə yüksəlişə keçəcək. Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, modern biliklərə yiyələnənlər iş bazarında həmişə ön sıralarda olacaqlar.
Bəhman Hüseynli
