Təhsil hər bir ölkənin insan kapitalının formalaşması və inkişafına xidmət edir. İnsan kapitalı ölkənin sosial-iqtisadi inkişafının əsasıdır. Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, ölkələrin uzunmüddətli inkişafı üçün insan kapitalının keyfiyyətli formalaşması vacibdir. O qeyd edir ki, "Resurs iqtisadiyyatından yüksək məhsuldar və şaxələnmiş iqtisadiyyata keçid yalnız elm və təhsilin inkişafı ilə mümkündür. Elm və təhsil sahəsində real durumumuzu daha aydın görmək üçün digər ölkələrlə müqayisəli təhlil aparmalıyıq."

Təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirir ki, beynəlxalq reytinqlər və statistik göstəricilər Azərbaycan universitetlərinin mövcud vəziyyətini daha obyektiv qiymətləndirməyə imkan yaradır. O sitat gətirir ki, "Məsələn, son illərdə dünya universitetlərinin reytinqlərində Azərbaycan universitetlərinin sayı artsa da, bu artım kifayət qədər deyil. Dünyanın nüfuzlu ali məktəbləri ilə müqayisədə bizim universitetlər hələ də geridə qalır. 2024-cü ildə QS World University Rankings siyahısında yalnız bir neçə Azərbaycan universiteti yer alıb və bu, regional rəqabət baxımından kifayət qədər uğurlu nəticə sayılmır."

Təhsil eksperti Kamran Əsədov qeyd edir ki, Azərbaycanın ali təhsil sistemi ilə postsovet məkanındakı ölkələrin ali təhsil sistemini müqayisə etmək real vəziyyəti daha yaxşı anlamağa kömək edir. O bildirir ki, "Məsələn, 1991-ci ildə Azərbaycan, Qazaxıstan, Gürcüstan və Ukraynanın ali təhsil sahəsindəki vəziyyəti təxminən eyni idi. Ancaq bu gün Qazaxıstanın Nazarbayev Universiteti, Ukraynanın Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universiteti və Gürcüstanın Tbilisi Dövlət Universiteti beynəlxalq reytinqlərdə daha yüksək mövqe tutur. Bu, həmin ölkələrdə elm və təhsilə verilən dəstəyin, universitetlərin muxtariyyət səviyyəsinin və beynəlxalq əməkdaşlıqların daha geniş olmasının nəticəsidir."

Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, ali məktəblərin qlobal reytinqlərdə irəliləməsi üçün ilk növbədə elmi tədqiqatların artırılması və bu sahəyə daha çox maliyyə ayrılması lazımdır. O qeyd edir ki, "Azərbaycanın elm və təhsil xərcləri ÜDM-in cəmi 0.2-0.3 faizini təşkil edir. Halbuki inkişaf etmiş ölkələrdə bu göstərici 2-3 faiz arasında dəyişir. Qazaxıstanda elm və təhsilə ayrılan vəsait ÜDM-in 1 faizindən çoxdur. Əgər biz də universitetlərimizin beynəlxalq reytinqlərdə irəliləməsini istəyiriksə, ilk növbədə bu sahəyə ayrılan maliyyəni artırmalıyıq."

Təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirir ki, təhsil sahəsində inkişaf üçün müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsinin artırılması da vacibdir. O sitat gətirir ki, "Dünya təcrübəsi göstərir ki, universitetlərin uğurlu olması üçün akademik heyətin elmi tədqiqatlarla məşğul olması və beynəlxalq elmi jurnallarda nəşrlər etməsi əsas şərtlərdən biridir. Azərbaycan universitetlərində isə müəllimlərin böyük əksəriyyəti sırf dərs yükü ilə məşğuldur, elmi tədqiqatlara kifayət qədər vaxt ayıra bilmir."

Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, ali təhsildə keyfiyyətin yüksəldilməsi üçün beynəlxalq əməkdaşlıqlar da genişləndirilməlidir. O qeyd edir ki, "Qazaxıstan və Gürcüstanın ali məktəbləri dünyanın tanınmış universitetləri ilə daha sıx əməkdaşlıq edir, ikili diplom proqramları, xaricdə təhsil imkanları və beynəlxalq tədqiqat layihələrinə daha aktiv qoşulurlar. Azərbaycan universitetləri də bu istiqamətdə daha çox addım atmalıdır."

Təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirir ki, ali təhsildə islahatlar gecikməməlidir. O sitat gətirir ki, "Biz yalnız neft və qaz gəlirlərinə güvənərək gələcəyə addımlaya bilmərik. İnsan kapitalına yatırılan investisiya ölkənin dayanıqlı inkişafını təmin edəcək əsas faktordur. Elm və təhsilə ayrılan maliyyənin artırılması, akademik heyətin stimullaşdırılması və ali məktəblərin muxtariyyət səviyyəsinin artırılması Azərbaycan universitetlərinin beynəlxalq reytinqlərdə mövqeyini gücləndirə bilər."

Sonda təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, təhsil siyasəti ölkənin inkişaf strategiyasının ayrılmaz hissəsi olmalıdır. O qeyd edir ki, "Dünyanın inkişaf etmiş ölkələri təhsili prioritet sahə kimi qəbul edərək bu sahəyə böyük vəsaitlər ayırırlar. Əgər biz də gələcəkdə daha güclü insan kapitalı formalaşdırmaq istəyiriksə, elm və təhsilə yatırımları artırmalı, təhsil müəssisələrimizi beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırmalıyıq."

Bəhman Hüseynli