Azərbaycan ali təhsil müəssisələrinin beynəlxalq reytinqlərlə bağlı yanaşması çox zaman ictimaiyyəti aldatmaq üzərində qurulur. Universitetlərin əksəriyyəti özlərini dünyanın ən yaxşı təhsil ocaqları sırasında göstərməyə çalışır, lakin bunun üçün istifadə etdikləri üsullar daha çox manipulyasiya xarakteri daşıyır. Əslində, beynəlxalq reytinqlərə düşmək olduqca mürəkkəb və uzunmüddətli prosesdir. Bu prosesdə yalnız elmi məqalələrin sayı deyil, onların keyfiyyəti, sitat göstəriciləri, beynəlxalq əməkdaşlıq, akademik reputasiya, tələbə-müəllim nisbəti və məzunların uğurları əsas rol oynayır. Lakin Azərbaycan universitetləri çox vaxt bu kriteriyaları dolğun şəkildə təmin etmədən, yalnız müəyyən göstəriciləri şişirdərək diqqət çəkməyə çalışırlar.
Məsələn, bəzi universitetlər dünyanın tanınmış reytinq təşkilatlarının adı ilə bağlı qarışıqlıq yaradaraq, özlərini siyahılarda olmayan yerlərdə göstərirlər. Bəzən isə “regional”, “lokal” və ya hətta kommersiya xarakterli siyahıları əsas götürərək, bunu beynəlxalq reytinq kimi təqdim edirlər. Digər hallarda universitetlər yalnız müəyyən sahə üzrə, məsələn, “inkişaf edən ölkələrin kiçik universitetləri” kimi xüsusi kateqoriyalarda adı çəkilməklə kifayətlənir, amma bunu geniş ictimaiyyətə “dünyanın ən yaxşı universitetləri sırasında” kimi təqdim edirlər. Bu isə tələbələr və valideynlər üçün yanlış təsəvvür yaradır.
Eyni zamanda, universitetlərin bəziləri beynəlxalq məqalə bazalarına daxil olan, lakin nüfuzu aşağı olan jurnallarda dərc olunan işləri yüksək elmi nailiyyət kimi təqdim edir. Halbuki, əslində bu cür nəşrlərin elmi dəyəri və təsiri çox aşağıdır. Təhsil müəssisələri yalnız statistik göstəricini artırmaq üçün bu yola əl atır. Bundan başqa, bəzi universitetlər beynəlxalq əməkdaşlığı yalnız qısamüddətli layihələrlə və ya formal müqavilələrlə məhdudlaşdırır, amma bunu strateji tərəfdaşlıq kimi təqdim edirlər.
Əslində, reytinqdə yüksək yer tutmaq üçün uzunmüddətli islahatlar, müəllimlərin elmi potensialının artırılması, tələbələrin təhsil keyfiyyətinin yüksəldilməsi, müasir infrastrukturun yaradılması və ən əsası, akademik mühitin şəffaf və azad olması tələb olunur. Azərbaycan universitetlərində isə bu sahədə ciddi boşluqlar qalmaqdadır. Təhsil müəssisələrinin rəhbərləri çox vaxt real problemləri həll etmək əvəzinə, süni göstəricilərlə beynəlxalq imic qazanmağa çalışırlar.
Nəticədə, ictimaiyyət universitetlərin beynəlxalq reytinqdə uğur qazandığını düşünür, amma reallıqda bu uğurlar yalnız kağız üzərində mövcud olur. Əsl keyfiyyət dəyişikliyi baş vermədiyi üçün məzunların əmək bazarında rəqabət qabiliyyəti aşağı olaraq qalır. Beləliklə, Azərbaycan ali təhsil müəssisələrinin beynəlxalq reytinqlərlə bağlı yalançı təqdimatları yalnız müvəqqəti təəssürat yaradır, amma ölkə təhsil sisteminin inkişafına real töhfə vermir.
Kamran Əsədov, Təhsil eksperti
